Çeviri: Orta Asya’nın Stratejik Önemi

             

ORTA ASYA’NIN STRATEJİK ÖNEMİ: BİR AMERİKAN BAKIŞI (The Strategic Importance of Central Asia: An American View)
STEPHEN BLANK
ÇEVİRİ: ÖZGÜR ÖZER

İngilizce Undoubtedly Central Asia’s strategic importance in international affairs is growing. The rivalries among Russia, China, United States, Iran, In­dia, and Pakistan not to mention the ever-changing pattern of relations among local states (five former Soviet republics and Afghanistan) make the region’s importance obviously clear. Central Asia’s strategic importance for Washing­ton, Moscow, and Beijing varies with each nation’s perception of its strategic interests. Washington focuses primarily on Central Asia as an important the­ater in the war on terrorism. Additionally, it is viewed as a theater where America might counter a revived Russia or China, or a place to blunt any ex­tension of Iranian influence. Moscow and Beijing view the region as a vital locale for defending critical domestic interests. This asymmetry ofinterest is a major factor in the competition among states for influence in the region.

Türkçe Kuşkusuz, uluslararası ilişkilerde Orta Asya’nın önemi artmaktadır. Rusya, Çin, Birleşik Devletler, İran, Hindistan ve Pakistan arasındaki rekabetin yanı sıra bölge devletleri (beş eski Sovyet cumhuriyeti ve Afganistan) arasındaki ilişkinin sürekli değişen doğası bölgenin önemini belirginleştirmektedir. Vaşington, Moskova ve Pekin açısından Orta Asya’nın önemi her bir ulusun stratejik çıkar algısına göre değişiklik göstermektedir. Vaşington Orta Asya’yı daha çok terörle mücadele açısından önemli bir alan olarak görmektedir. Aynı zamanda Orta Asya, Amerika’nın yeniden canlanmış bir Rusya’yla, Çin’le çatışabileceği hatta İran nüfuzunun uzantıları ile mücadele edebileceği bir alandır. Moskova ve Pekin ise kendilerinin kritik iç çıkarlarını korumak adına bölgenin yaşamsal bir öneme sahip olduğunu düşünmektedir. Bu çıkar asimetrisi, bölgeye etkisi olan devletler arasındaki rekabeti belirleyen majör faktörlerden birisi olmaktadır.

American Interests Indeed, US interests derive, first of all, from Central Asia’s proxim­ity to Russia and China. American involvement in Central Asia is primarily strategic in nature, i.e., not primarily associated with access to energy or an attempt to democratize the region, as is often alleged:1 The United States and the West in general find themselves increasingly de­pendent on the continued stability and development of the Central Eurasian region. The United States is heavily invested in Afghanistan, and its engage­ment there and in Central Asian states is a long-term endeavor. The future of this region has a considerable bearing on the development of the Global War on Terrorism and in general on US security in Eurasia; the mainte­nance of access to airspace and territory in the heart of Asia; the development of alternative sources of energy; and the furthering of freedom and demo­cratic development.2 The region’s critical role in US foreign policy was explained in June 2004 by Deputy Assistant Secretary of State for Europe and Eurasia, Lynn Pascoe: The primary strategic goal of the United States in Central Asia is to see the de­velopment of independent, democratic, and stable states, committed to the kind of political and economic reform that is essential to modern societies and on the path to integration and to the world economy. The strategy that we follow is based on simultaneous pursuit of three related goals. The first of these goals is security. Our counterterrorism cooperation bolsters the sovereignty and inde­pendence of these states and provides them with the stability needed to under­take the reforms that are in their long-term interest. However, in order for these nations to be truly stable over the long-term and to be fully integrated into the international community, to achieve their potential, they must allow for greater transparency, respect for human rights, and movement toward democratic pol­icy. Finally, the development of Central Asia’s economic potential, including its extensive natural resources, requires free market economy reforms and for­eign direct investment. This is the only way to improve the well-being of the re­gion’s people, diversify world energy sources, and facilitate the movement of these countries into the world economy.3 In other words, energy access, though important, is not and should not be the primary driver of US policy. Rather it is merely a means to an end. Opening Central Asian states’ access to global markets and at the same time establishing energy companies’ reciprocal access will enable regional gov­ernments to diversify their customer base and gain access to markets where they can sell their products at prevailing prices. In this sense the driving force behind US policy is a strategy of sustaining an antimonopoly; while the ratio­nale supporting Moscow and Beijing’s policies is quintessentially monopolistic in nature.4 In fact, American officials consistently caution that Central Asia should not become an arena of great power competition with the associ­ated blocs and alliances. It is these processes that reduce opportunities for genuine regional cooperation, actions permitting the free exercise ofnational sovereignty.5 America’s policy of defending the independence, integrity, and se­curity of these states serves to extend the vital geostrategic interest of the United States in forestalling the possible rise of an Eurasian empire on either continent. Of all the major rivals for influence in Central Asia, America is theregion’s foremost champion when it comes to matters of sovereignty and in­dependence; a fact that should foster a natural harmony of interests between America and the various Central Asian states. Undoubtedly, success in re­stricting the independence of Central Asian governments would likely en­courage leaders in Moscow and Beijing to further extend their hegemonic aspirations. Russia claims that it has no imperialistic intentions in Central Asia.6 Yet energy producers in Turkmenistan, Uzbekistan, and Kazakhstan know that Moscow pays a price for their gas that is far below global market prices, due to its monopoly on gas pipelines. The various nations all know that the only way they might counter Russia’s monopoly is to diversify pipeline routes, e.g., directly laying lines to China or Europe. Despite their energy deals with Moscow, all three states are looking to escape from this neo­imperial relationship and to position themselves where they might force Rus­sia to support price increases for their gas and oil. Especially troubling to this triumvirate is the fact that Russia has reneged on a number of its commit­ments to invest in the local energy industry.7 But Russia has neither the re­sources nor intent to permit Uzbekistan, or any Central Asian state, to achieve a point of development where they might compete with it on a global scale. A monopolistic and neo-imperial policy will continue to be the answer from Moscow. Certainly Russia and Chinahave known for some time that a rivalry or competition for influence in Central Asia is a real possibility. Likewise, they view any nonmonopolistic method of developing organized relation­ships with any of these nations as a threat to their vital interests.8 It is clear that Russia regards any substantial western presence in Central Asia as a threat, not to be tolerated. Since 9/11 a second vital interest for the United States has material­ized, namely defense of the United States and Europe from Islamic terrorists. Consequently, victory in Afghanistan, i.e., a conclusive routing of the Taliban and the establishment of a secure, viable, and legitimate Afghan government, is a vital American interest which has to be achieved j ust as much, if not more, than in Iraq. Other important interests for the United States are based on what might be termed an “open door” or “equal access” policy for American firms seeking energy exploration, refining, and marketing. To the extent that Cen­tral Asia’s large energy holdings are monopolized by Russia due mainly to the dearth of pipelines, regional governments are not able to exercise effec­tive economic or foreign policy independence. Therefore, energy access on equal terms with America or other western nations is closely linked to the overarching objective of safeguarding the independence, sovereignty, and prospects for development of these nations and their economies. Again, it is Washington, not Moscow or Beij ing, that champions the economic and politi­cal freedom of these states. Not surprisingly, the leitmotif of US energy policy has been focused on fostering the development of multiple pipelines and links to foreign con­sumers and producers of energy, one recent example including electricity to India.9 Central Asian energy states recognize that their security and prosper­ity are inextricably linked to the diversification of pipelines; a goal placing US and Central Asian interests in harmony. Washington has continuously sought the prevention of a Russian energy monopoly related to oil and has re­ceived considerable support from other nations in the global oil market. Un­fortunately, America has not achieved as much success with regard to the natural gas market. At the same time America has sought to isolate Iran from inroads into Central Asian energy by urging various nations to build pipelines bypassing that country and by placing sanctions against those countries and firms that would trade with Iran. Examples of pipelines that bypass Iran and Russia are the Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline, a project the United States has long urged Kazakhstan to join, aprojectthat would seethe construction of apipeline under the Caspian Sea; the proposed Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan (TAP) line which may even be extended to India; or alternatively a potential pipeline delivering newly discovered Afghan energy resources to the subcontinent. Beyond the scope of pipelines, there has even been an initiative to link Central Asian and South Asian electricity networks.10 Indeed, the United States along with west­ern firms has been relatively successful in gaining access to a number of Kazakhstan’s oil fields.11 But in the realm of gas resources the West has en­countered greater difficulty due mainly to the monopolistic power of the Rus­sian petroleum company Gazprom and Russian control of the pipelines. Finally, Washington has a major interest in promoting domestic policies in the five former Soviet republics and Afghanistan, leading eventually to democrati­zation, open markets, free societies, good governance, and lasting security. This means that the commonly accepted view that Washington’s strategic objectives are based solely on access to resources and the transfor­mation of Central Asian regimes to democracies is utterly misplaced. This view is not supported by the actuality of American policy, most notably, the amount of resource invested against those particular objectives. These mis­conceptions are reminiscent of the systematically propagated canard put forth by losers in the “color” revolutions, including Moscow. Perhaps the best known of these hoaxes was Moscow’s attempt to establish its own can­didate in the Ukrainian elections. The charge that the US government, through the Central Intelligence Agency and nongovernmental organiza­tions, is using elections or revolutions to unseat unfriendly governments and that democracy is simply a tool to accomplish those ends, is wholly mendacious. The current Administration has invested neither the rhetoric nor sufficient resources to foster unwanted democratization anywhere in the Commonwealth of Independent States (CIS). As Michael McFaul of Stan­ford University notes, the Administration’s democratization policy toward Russia has been “anemic.”12 While Washington admittedly seeks energy access for US firms on a competitive basis, it knows full well that it cannot completely supplant Russian or Chinese interests in the region. Rather, in keeping withthe geopolitical im­perative of preventing any imperial revival in Eurasia, America simply wants to prevent Russia or any other foreign power from dominating Central Asian energy markets. Consequently, Washington has championed pipelines like those of Kazakhstan and Turkmenistan to China and the projected TAP and Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India (TAPI) line to India. Europe on the other hand is taking an increasing interest in Central Asia for the specific purposes of gaining independent access to various pipe­lines, permitting the petro-states to sell their products abroad without fear of Russian intervention.13 Nonetheless, the economic and political implications of Russian control over Central Asia’s interface with Europe could have seri­ous repercussions for all the parties. As a result of this fear of continuing Rus­sian influence a harmony of interests has developed between America and Europe. This cooperative spirit is especially strong in light of Moscow push­ing to establish a gas cartel between the gas-producing states of Central Asia, the Persian Gulf, and its conglomerate, Gazprom.14 Russian Interests A Russian-led cartel, worse yet the possibility of a joint Iranian- Russian cartel, may have been the underlying premise for President Vladimir Putin’s 2006 proposal to the Shanghai Cooperation Organization and Iran re­garding a gas and oil amalgamation with Russia. Such an undertaking would prevent Central Asian states from selling natural gas on the open market to cus­tomers of their choice. Any such agreement would only perpetuate individual nations’ dependence upon Russia, and slow economic expansion.15 The cartel would facilitate Russia’s ability to squeeze European customers for economic, political, and strategic gains at the expense of western interests. Russia has exerted considerable pressure upon Kazakhstan, and similarly Turkmenistan and Azerbaijan, to desist supporting the Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline or the initiative to construct a pipeline under the Caspian Sea.16 Kazakhstan or Turkmenistan, or both, may be forced into becoming Russia’s “partner” in the development of natural gas.17 Such policies often lead, in Russia and other regimes, to the consoli­dation of authoritarian regimes, governments relying on the income derived from natural resources to maintain power. Indeed, arguably the Putin regime could not have survived if it did not dominate the Central Asian gas and oil sectors.18 That is why US efforts to open these sectors have tremendous ef­fects in Russia far beyond the directly observable consequences such as the political liberalization of Central Asia. Equally important, Russian domina­tion of Central Asia and maintenance of its neo-imperial policy is truly a vital interest for Moscow because it calls into question the very essence of its do­mestic form of rule. Russia has waged a stubborn campaign to prevent Central Asian states from affiliating either with the United States or other western militaries. It seeks exclusive control of the entire Caspian Sea and aspires to be the sole military power in the region. States such as Kazakhstan and Azerbaijan may rely upon the West, especially America, to assist them in developing military capabilities suitable for national defense and protection of assets abroad.19 Rus­sia has formed the Collective Security Treaty Organization (CSTO) in an at­tempt to prevent former members of the Commonwealth of Independent States from aligning with NATO. As part of this effort Moscow demanded a veto power over other CIS members’ defense ties with the West. Former Russian Defense Minister Sergei Ivanov stated, The countries of the region are members of the Collective Security Treaty Or­ganization. And [if the countries of the region are] making a decision about hosting new bases on their territory, they should take into account the interests of Russia and coordinate this decision with our country.20 In 2003 Ivanov claimed the right to intervene in these countries and recently highlighted Russia’s anxiety about any potential political change the nations might wish to make in their constitutions. Undoubtedly, military re­sponses to these challenges are being considered.21 In 2006 Minister Ivanov again stated that Russia viewed any threats to the constitutional order of  CIS regimes as a major threat to Russian security.22 Presumably, such threats jus­tify Russian military intervention, and Russian force deployments in Central Asia have been clearly structured to optimize Moscow’s capability for power projection in that region. Similarly, Foreign Minister Sergei Lavrov threat­ened “disloyal” governments in the CIS with the use of “every conceivable economic pressure tactic.”23 Another purpose of the CSTO is to create legal-political grounds for permanently stationing Russian forces and bases in Kyrgyzstan, Tajikistan, and possibly Uzbekistan; ostensibly to defend these regimes against terrorism.24 Nikolai Bordyuzha, the CSTO’s Secretary-General, has also called on its members to coordinate efforts to counter religious extremism, i.e., give it a license to meddle in their domestic affairs. The CSTO is constantly seeking to augment the scope of its missions in Central Asia, moving from air defense to counterterrorism, and now is discussing peace support operations in order to cement the Russian-dominated security equation there.25 These policy imper­atives are part of a larger pattern of activities that comprise intensified Rus­sian efforts to create more effective trade and defense organizations in the CIS under its auspices, consolidating its hegemonic position. The Succession Issue In short, Russian domination, no matter how attractive it might ap­pear to local governments, is usually disastrous, due mainly to the fact that Russia does not care how these nations govern themselves. This political ne­glect fosters a situation of neo-colonial dependence that can only lead to di­saster. Pressures on these governments from within are likely to result in chaos in the inevitable event of a succession scenario. Central Asian and for­eign observers have expressed concern regarding what might happen in cases where the leadership retains its power because of its relationship with Mos­cow. Many analysts have been warning for several years that the succession in Turkmenistan or other Central Asian states might even lead to violence.26  For example, when Turkmenistan’s dictator, Saparmyrat Niyazov, suddenly died in December 2006, published accounts from Central Asia of local reactions to the news reflected a balance between hope for improved conditions and fear of internal instability intensified by external influences.27 Shokirjon Hakimov, the leader of the opposition Social Democratic Party of Tajikistan, stated, “Undoubtedly, if the forthcoming political activities in Turkmenistan concerning the designation of the country’s leader take place in a civilized manner, then they will certainly have a positive influence on the development of pluralism in the region.”28 The statement of Kazakhstan’s Foreign Minister, Kasymzhomart Tokayev, revealed both his government’s hopes and its apprehensions when he said that his government has an interest in Turkmenistan’s stability. Therefore “Kazakhstan is not going to get in­volved in any wars for Turkmenistan.”29 The risks were clear even before Niyazov’s death. Indeed, immedi­ately following his death, a number of Central Asian politicians and some, though not the majority, of analysts in Central Asia and Russia expressed fear concerning an eruption of instability in Turkmenistan.30 The caution ex­pressed by foreign analysts and implicitly conceded by the post-Niyazov re­gime was not just that Turkmenistan might undergo civil unrest, but that violence could spread to neighboring states. Moreover, a succession struggle in one state could provide lessons for neighboring countries. Although Niyazov’s successor, President Gurbanguly Berdimuhamedov, consolidated power by decisive measures, the precedent of tough political battles atop a successor regime has raised at least some question as to the stability of these states. Moscow and Beijing clearly were disturbed by their inability to inter­vene on behalf of then-President Askar Akayev or to promote their own inter­ests in the 2005 Tulip Revolution in Kyrgyzstan. Kyrgyzstan’s ongoing instability has led China to publicly express concern regarding local trends.31 But Russian worries go even farther. There are signs that Russian leaders may possibly be considering a preemptive intervention, based on their belief it might be required to rescue such states from collapse. According to area spe­cialist Iliyas Sarsembaev, Some Russian military analysts consider that if Kyrgyzstan were overtaken by a complete political collapse, Russia and Kazakhstan could impose some kind of protectorate until stability could be reestablished and new elections held. In this scenario, the United States would allow Moscow to take action in Kyrgyzstan, because most of its own resources would already be mobilized in Iraq and Afghanistan—and probably in Iran and Syria. Russian help would then be welcomed and much preferred to that of China. Indeed, if Russia did not dare to put itself forward as a stabilizing force, China might use Uyghur separatism.32 Kyrgyzstan is not the only state in Central Asia where Russia feels it or someone else might have to intervene. The Russo-Uzbek agreement of De­cember 2006 gives Russia limited access to the Navoi airfield. But more im­portantly, it is an indicator that Tashkent and Moscow’s anxieties do not simply revolve around the threat of terrorist attacks. The agreement reveals that the degree of amity between Moscow and Tashkent may not be as great as is commonly believed. Since 2005 there has been increased speculation that Russia was seeking a base in Uzbekistan, in particular Karshi Khanabad, a base the US Air Force vacated in 2005. The November 2005 treaty between Russia and Uzbekistan contains language enabling Moscow, if it chooses, to exercise a military option in aiding Uzbekistan’s government. This treaty lan­guage has fueled speculation that Moscow is seeking permanent access to Karshi Khanabad. Russia, not wanting to appear as an imperialistic power, denied that there were discussions regarding any bases.33 Most probably Russia desires more access to the base because Uzbekistan will more than likely become the regional headquarters for a uni­fied air defense system. This regional system will become a component of the CIS Unified Air Defense incorporating preexisting facilities and structures. To some degree this deal represents what the Russian military analyst Vladi­mir Mukhin calls a “reanimation” of the Soviet defense structure. Meanwhile Uzbek Su-27 and MiG-29 aircraft will be posted there as part of a regular peacetime deployment. Mukhin also opined that Moscow wanted the base be­cause one of Russia’s primary interests in Uzbekistan is uranium production and enrichment, now  being done at the Navoi Mining and Smelting facility close by. Allegedly this new defensive capability will help protect those works from air attacks and international terrorism.34 But it is more likely that both Moscow and Tashkent had other ene­mies in mind. It is rather far-fetched to believe that Afghan-based terrorists might have the capability to launch air strikes into Central Asia. Neither Mos­cow nor Tashkent has rushed to send forces to Afghanistan to counter any Taliban threat. Evidently their objectives are both nearer and more distant than Afghanistan. Access to an air base in Navoi provides Russia with the ca­pability to project air and air defense assets into Central Asia in response to any possible domestic insurgency or uprising. Moscow and Beijing showed considerable anxiety regarding their inability to intervene in Kyrgyzstan dur­ing the 2005 Tulip Revolution; a fact resulting in their conscious effort to achieve a power proj ection capability in the region. The Navoi air base is part of Russia’s larger effort to encompass all of Central Asia under a single de­fense organization whose objectives are more than likely counterrevolution­ary and antidemocratic. Russia’s second objective in the region relates to its fear of Ameri­can air strikes originating from the south of Russia, Central Asia, or possibly, the Indian Ocean. The Russian military clearly regards the United States and NATO’s forces as its primary enemy. Since 1991 much of Russia’s air defense and early warning system has deteriorated to the point where its military is ac­tually “blind” to potential attacks. This situation cannot be permitted to con­tinue, and “reanimating” the old Soviet air defense system while excluding US forces from Central Asia are key elements in this revitalization effort. Russia apparently is building an integrated land, sea, and air force throughout the Caspian basin, and a unified air defense is critical to the protection of those forces.35 Therefore, for Russia, acquiring access to Navoi is a key, though not critical, step toward realizing several diverse objectives. Russia is steadily moving to implement a comprehensive economic-political-military strategy in Central Asia emphasizing the safeguarding of the internal status quo against any possible foreign intrusion. To a certain degree it is joined by China, which has its own rationale for recognizing the growing importance of Central Asia.   Chinese Interests The growing importance of Central Asia in Chinese foreign policy is abundantly clear for a number of reasons. One is the many security threats that Chinese observers fear. Most important, however, is the fact that Central Asia’s proximity to China leads Beijing to view Central Asian policy and se­curity as a projection of its internal security agenda.36 This makes stability in Central Asia as vital for China as it is for Russia. Chinese analysts tend to be­lieve these threats can be overcome by well-thought actions and policies on China’s part.37 In this context such well-thought actions mean providing op­portunities for China’s domestic economic growth and the constriction of western military and political influence.38 Chinese analysts believe such con­striction is essential if China is to successfully counter acts by the Muslim mi­nority among Xinjiang’s Uyghur population. Chinese leaders believe these movements cannot succeed without foreign assistance.39 The traditional objectives that the Chinese state has pursued over the centuries still remain and they even now constitute the ends to which all the efforts relat­ing to economic growth and internal transformation are directed. These objec­tives include assuring domestic order and social well-being [i.e., the integrity of both empire and of its present regime]; maintaining an adequate defense against threats to the heartland; increasing the level of influence and control over the periphery with an eye to warding off the threats that may eventually menace the political regime; and restoring China to regional preeminence while attaining the respect of its peers as a true great power marked by high lev­els of economic and technological development.40 China’s Central Asian policies reflect many of the considerations that drive its foreign policy, a number of which are derived from perceptions of threats to domestic security. As with its foreign policy, a central motive is the need to forestall any possible threat to China’s internal stability and in­tegrity originating from  the borderlands.41 This is especially true in the case with Xinjiang, an object of Russian and Soviet imperialism until the end of the Sino-Soviet rift. Since unrest in Xinjiang and Tibet is not far behind Tai­wan as potential threats to China’s stability, its foreign policy is designed to forestall such actions and create conditions for continuing development. According to a number of Chinese analysts, despite the indigenous nature of China’s intractable security challenges, especially in Central Asia, Chinese leaders believe that America is contributing to unrest even in cases where its influence may be actually constraining some challenges.42 China’s Central Asian policy flows from the imperative to maintain stability in Xinjiang, forestalling any insurrection or insurgency, while preserving the stability of the current regime from foreign influences. Those influences may be twofold: ethnic or religious movements emanating from over the border into Central or South Asia (Pakistani-based Islamism), or other for­eign military, political, and ideological influences. Indeed, the sense of a continuing threat in the region is still officially traceable to America’s power and influence.43 In 1996 the State Council issued a statement, As long as China remains to be a socialist country with the Communist Party in power and as long as China does not adopt the American political system, no matter how much the Chinese economy develops, no matter how much democ­racy in politics, and how much improvement of human rights (the U.S.) will [be] just looking but not seeing and listening but not hearing. [The U.S. is just] using [the] human rights [issue].44 This outlook explains much of China’s desire to protect Xinjiang from greater western engagement and cultural penetration, as well as from the more classic threats of internal unrest and foreign military intervention. China’s presentation of its new security concept contains a much broader definition of its internal sovereignty and external security policies, all aimed at dethroning any regnant US system of power, replete with its alli­ances and ideological or intellectual underpinnings. A critical component of this new concept is to deny any legitimacy or opportunity for US inter­ference in what China terms  its internal affairs —Taiwan, Xinjiang, and Tibet— and to minimize the American presence in Central Asia. Beijing cannot permit any of these issues to become internationalized and is con­stantly attempting to blunt such initiatives. For example, in its 2003 White Paper on Xinjiang China epitomizes its defensiveness about the province.45 Specifically, the fear of any hint of revolution or reform. As authors Dong Xiaoyang and Su Chang write: If the Color Revolution proceeds in other Central Asian countries, which is very likely at present, then more elections will be seen in Central Asia, sup­ported by the opposing forces and other forces, and the revolution may well come about through violence or riots. At least from present perspectives, the vi­olent mode is hard to avoid.46 Because such upheavals may lead to other security threats, begin­ning in 2005 China andRussia supported the repudiation of any American de­mocratizing efforts. Both governments initiated and continue to pressure Kyrgyzstan to eject America from its base at Manas, 200 miles from China’s border.47 Color revolutions, or the possibility of any popular uprising, present China with immense problems, primarily due to the fact that it lacks the means to manage such a crisis without harming other foreign policy objec­tives. The following analysis by Huasheng Zhao is particularly revealing. If another colored revolution were to occur in Central Asia, it would confront China and the Shanghai Cooperation Organization (SCO) with a difficult di­lemma. China as a great power has important strategic interests in Central Asia, yet could not effectively intervene in the event of social and political turmoil. The same would be true of the SCO. Although the SCO makes secu­rity a principal concern, it would not intervene in the internal affairs of states in the region. If any dangerous situation were to arise, the SCO would confront a difficult choice. If it did not intervene, Central Asia could be destabilized, with a negative impact on the SCO, its authority, and its prestige. After the Osh disorders in Kyrgyzstan (where the Tulip Revolution began), and the Andizhan incident, some argued that, since the SCO could not guaran­tee security, it could not be regarded as an important regional organization. If, however, the SCO were to intervene, it would violate its basic principles and become embroiled in the political crisis. This is the challenge that the colored revolutions pose for China and the SCO; whatever their choice, it is fraught with negative consequences.48 It is easy to see why China is concerned about Kyrgyzstan’s instabil­ity while at the same time seeking to and bilateral connections in Central Asia through energy initiatives and military relations. Success in these areas will expand its repertoire for dealing with potential se­curity challenges throughout Central Asia.49  Conclusion For China and Russia the urgency of countering what they regard as a systematic US challenge to their interests in Central Asia has served to draw them together, in spite of their many long-standing rivalries. It has also led to the creation of international organizations and structures representing an al­ternative model. These organizations take the form of the CSTO, Russian- proposed groups such as the so-called Caspian Force, and the SCO. 50 The SCO exemplifies this new strategy and serves as a model for future organiza­tions in Asia.51 Beijing also hopes to reshape its Asian security agenda in an effort to attenuate the US alliance system, replacing it with one that is ideo­logically and politically more congenial to Beijing’s desire for unfettered sovereignty and freedom of movement in world affairs. Step one for the SCO was to build the group, the first multilateral group China had started on its own. Step two: expand it to discussions of trade, economics, and energy. Step three: begin discussions on more substantive security partner­ships. The SCO has gone so far as to conduct its own joint military maneuvers, in China’s Xinjiang Autonomous Region. This approach of deepening regional multi-level ties will likely be repeated in other forums, such as the ASEAN+ 3 grouping (Association of Southeast Asian Nations plus Japan, Korea, and China).52 But even beyond this approach, the astute student of global affairs can discern “a world without the west” that is evolving. This new world gives every promise of presenting an alternative international order with its own economic flow of peoples and goods based on manufacturing and energy re­quirements, an ideology the Russians call “sovereign democracy.” This new ideology is characterized by emphasis on state sovereignty, a structure of mil­itary alliances, and a communications system based on officially controlled media.53 The world may be witnessing a period of growing importance for Central Asia. It is a region where competing systems for international order are fully  engaged. It may well be the case that what transpires in Central Asia, i.e., competition between international powers, will shape the future order of the world. One need not engage in far-reaching geopolitical specu­lation regarding the future of Central Asia to understand it already is a polit­ical battleground of growing importance. A battleground in which future geopolitical destinies may well be prefigured. This is more than sufficient reason to focus America’s policies and interests on a region that not long ago was considered a backwater.

Amerikan Çıkarları   Öncelikle Amerika’nın çıkarları, Orta Asya’ya yakın olan Rusya ve Çin’in çıkarlarından farklılaşmaktadır. Doğası gereği Amerika’nın Orta Asya’ya olan ilgisinin önceliği sık sık iddia edildiği gibi enerji ya da bölgeyi demokratikleştirme odaklı değil strateji odaklıdır1:    Birleşik Devletler ve Batı’nın genelinin, Orta Asya’da istikrar ve gelişmenin devamına olan bağımlılığı giderek artmaktadır. Birleşik Devletler Afganistan’a büyük yatırım yapmıştır, buradaki ve Orta Asya’daki angajmanı uzun vadelidir. Terörizme karşı küresel mücadelenin gelişmesi ve ABD’nin Avrasya’daki güvenliğe; Asya’nın kalbindeki hava sahasına ve topraklara ulaşımın devam ettirilmesine; alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesine ve özgürlük ve demokrasinin daha ilerletilmesine ilişkin çıkarları bölgenin geleceğini oldukça fazla etkilemektedir2.   Bölgenin Amerikan dış politikasında oynadığı kritik rol, Avrupa ve Asya’dan sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Lynn Pascoe tarafından Haziran 2004’te açıklanmıştı:   Birleşik Devletlerin Orta Asya’daki birinci stratejik amacı, modern toplumlar için vazgeçilmez olan siyasal ve ekonomik reformlara adanmış bağımsız, demokratik ve istikrarlı devletlerin geliştiğini görmektir. Stratejimiz üç amacı aynı anda gütmeye dayanıyor. Bu üç amaçtan birincisi güvenliktir. Terörizme karşı mücadelede bizimle işbirliği yapılması söz konusu devletlerin egemenliklerini ve bağımsızlıklarını güçlendirecek, uzun vadeli çıkarları ilgilendiren reformların yapılabilmeleri için onlara gerekli istikrarı sağlayacaktır. Bununla beraber bu uluslar uzun vadede tamamen istikrara kavuşabilmeleri ve uluslararası topluma tam entegre olabilmeleri için insan haklarına saygı duymalı, daha fazla şeffaflığa ve demokratik siyasi hareketlere izin vermeliler. Son olarak geniş doğal kaynakları ile beraber Orta Asya’nın ekonomik potansiyelinin gelişmesi için serbest piyasa ekonomisi ve doğrudan yabancı sermaye yatırımı gereklidir. Bölge insanının refahını gerçekleştirmenin, dünya enerji kaynaklarını çeşitlendirmenin ve söz konusu ülkelerin dünya ekonomisine dâhil olmalarının tek yolu budur3.          Başka bir ifadeyle, her ne kadar önemli olsa da enerji erişimi ABD siyasetinin birinci amacı değildir. Daha çok uçlardan yalnızca biri anlamına gelmektedir. Orta Asya Devletlerini küresel piyasalara açmak ve aynı zamanda enerji şirketleri için karşılıklı ulaşım kurmak bölgesel hükümetlerin müşterilerini çeşitlendirmelerini ve cari fiyatlardan ürünlerini pazarlayabilecekleri pazarlara ulaşmalarını sağlayacaktır. O bakımdan Amerikan siyasetinin arkasındaki itici güç bir anti-tekelin devam etmesiyken, Moskova ve Pekin siyasetlerinin arkasındaki gerekçeler doğaları gereği tam tekelciliktir4. Gerçekten de ABD yetkileri, Orta Asya’nın söz konusu blok ve ittifakların süper güç kapışma alanı olmaması konusunda durmadan uyarı yapmaktadırlar. Aksi takdirde gerçek bölgesel işbirliği fırsatları ve ulusal egemenliğe ısınma imkânı verecek hareketler zayıflayacaktır5.  Amerika’nın bu devletlerin bağımsızlığını, bütünlüğünü ve güvenliğini savunma siyaseti, Birleşik Devletlerin diğer kıtada bir Avrasya imparatorluğu kurulmasının önüne geçmedeki yaşamsal jeostratejik çıkarlarına hizmet etmektedir. Amerika Orta Asya’daki bütün büyük rakipler arasında egemenlik ve bağımsızlık konusunda şampiyondur; dolayısıyla Amerika ile birçok Orta Asya ülkesi arasında doğal bir çıkar uyumu vardır. Kuşkusuz, Orta Asya hükümetlerinin bağımsızlıklarının zayıflaması Moskova ve Pekin liderlerinin hegemonik emellerini cesaretlendirmek anlamına gelir.  Rusya Orta Asya’da hiçbir emperyalist amacının olmadığını ileri sürmektedir6. Oysa gaz boru hatlarındaki tekeli nedeniyle Moskova’nın Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan gazına küresel pazar fiyatlarının çok altında ödeme yaptığı bilinmektedir. Bu uluslar Rusya’nın tekelini kırmanın tek yolunun boru hattı rotalarını çeşitlendirmek, söz gelimi Çin’e ve Avrupa’ya direkt hatlar döşemek olduğunu bilmektedir. Moskova ile anlaşmaları olmalarına rağmen, üç ulus da bu neo-emperyal ilişkiden kurtulmaya ve Rusya’yı gaz ve petrolün fiyatını yükseltmeye zorlayabilecekleri bir statüye ulaşmanın yollarını aramaktadır. Bu üçlüyü en fazla rahatsız eden şey ise Rusya’nın yerel enerji sanayisi yatırımlarına ilişkin verdiği bir takım sözlerde durmaması olmuştur7. Bununla birlikte Rusya’nın küresel rekabeti sağlayacak bir gelişme düzeyine gelmesi için Özbekistan ya da başka bir Orta Asya devletine izin vermek için ne bir hazırlığı ne de niyeti vardır. Moskova bunu tekelci ve neo-emperyal bir siyasetle yanıtlamaya devam edecektir. Elbette Rusya ve Çin'in Orta Asya'da bir süredir nüfuz savaşı verdiği bilinen bir gerçektir. Keza bunlar, söz konusu devletlerin her hangi biriyle ile geliştirilecek tekelci olmayan her hangi bir ilişkiyi kendi yaşamsal çıkarları (yüce menfaat) açısından bir tehdit olarak görmektedir8. Rusya'nın Orta Asya'da her hangi bir Batı varlığını tehdit algıladığı ve hoş görülemez olarak gördüğü açıktır. 11 Eylül'den bu yana Birleşik Devletler için ikincil bir yaşamsal çıkar maddeleşmiştir: Birleşik Devletlerin ve Avrupa'nın İslami teröristlerden korunması. Dolayısıyla Afganistan'da zafer kazanılması, yani Taliban sorununun nihai olarak çözülmesi ve güvenli, uygulanabilir ve meşru Afgan hükümetinin tesisi en az Irak'ta olduğu kadar Amerikanın yaşamsal çıkarınadır. Birleşik Devletlerin diğer önemli çıkarları, enerji keşif, rafine ve pazarlama sektöründeki Amerikan şirketleri yararına uygulanan ve "açık kapı" ya da "eşit erişim" olarak adlandırılan ve politikaya dayanmaktadır. Boru hattı sıkıntısından dolayı Orta Asya'nın büyük enerji holdingleri Rusya tarafından tekelleştirilmekte, bölge hükümetleri etkili bir ekonomik bağımsızlık ve dış politika bağımsızlığı yürütememektedir. Dolayısıyla Amerika ya da diğer batı uluslara eşit derecede enerji ulaşımı olması, bağımsızlık, egemenlik ve söz konusu ulusların ve ekonomilerinin gelişme beklentisi gibi hedefler ile yakından ilişkilidir. Yine, ekonomik ve siyasal özgürlükte lider olan hükümet de Moskova ya da Pekin değil Vaşington'dur.  En son Hindistan elektriğinde olduğu gibi, Amerikan enerji siyasetinin ana motifinin çoklu boru hatlarının ve yabancı enerji tüketici ve üreticileri bağlantılarının geliştirilmesini desteklemeye odaklanmış olması şaşırtıcı değildir9. Orta Asya'daki enerji arz eden devletler güvenlik ve refahlarının boru hatlarının çeşitlendirilmesine sıkı sıkıya bağlı olduğunun bilincindedir. Boru hatlarının çeşitlendirilmesi ABD ve Orta Asya çıkarları arasında uyum sağlamaya yönelik bir hedeftir. Vaşington sürekli Rusya'nın petroldeki tekelini kırmanın yolunu aramaktadır ve bu konuda küresel petrol piyasasındaki diğer devletlerden büyük destek almaktadır. Ne yazık ki, Amerika doğal gaz piyasasında aynı başarıyı elde edememiştir. Aynı zamanda Amerika İran'ı da Orta Asya enerjisinden izole etmeye çalışmaktadır. Bu amaçla diğer ulusları boru hattı döşeyerek İran'ı bypass etmeye teşvik etmekte, İran ile ticaret yapan ülke ve şirketlere yaptırımlar uygulamaktadır. İran ve Rusya'yı bypass eden boru hatlarından birisi Bakü-Tiflis-Ceyhan'dır (BTC), Birleşik Devletler uzun zamandır Hazar Denizinin altına döşenecek bir boru hattı yoluyla Kazakistan'ı da bu projeye dahil etmek istemektedir. Bir diğer öneri Türkmenistan-Afganistan-Pakistan (TAP) projesidir ki bu proje Hindistan'a da uzatılabilir ya da alternatif olarak Afganistan'da yeni keşfedilen enerji kaynaklarını alt kıtaya ulaştırabilir. Boru hatlarının yanı sıra Orta Asya'yı Güney Asya elektrik şebekelerine bağlamak için de bir inisiyatif                    oluşmuştur10. Birleşik Devletler batılı şirketlerle birlikte Kazakistan'ın petrol sahalarına ulaşmada bir dereceye kadar başarılı olmuştur11. Fakat bu gaz ülkesinde batı, Rus petrol şirketi Gazprom'un tekelci gücü ve Rusya'nın boru hatlarını kontrolünden dolayı büyük güçlük yaşamıştır. Son olarak Vaşington beş eski Sovyet cumhuriyeti ve Afganistan'da iç siyasetin güçlendirilmesi, dolayısıyla demokratikleşme, açık piyasa, özgür toplum, iyi yönetim ve sürdürülebilir güvenliğin tesis edilmesi ile ilgilenmektedir.    Buna göre daha önce Vaşington'un stratejik hedeflerinin yalnızca doğal kaynaklara ulaşma ve Orta Asya rejimlerini dönüştürme olduğuna dayanan yaygın görüş tamamen değişmektedir. Bilhassa bu özel hedefler için yatırım yapılan kaynakların miktarı düşünüldüğünde, bu görüş Amerikan siyasetinin gerçekleri ile uyuşmamaktadır. Bu yanlış bilgiler, adeta Moskova gibi "renkli" devrimlerin kaybedenlerinin (loser) sistematik yaydıkları yalan haberleri anımsatmaktadır. Bu girişimlerin en çok bilineni belki de Ukrayna seçimlerinde Moskova'nın kendi adayını oluşturma gayretiydi. Amerikan hükümeti Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA) ve Sivil Toplum Kuruluşları vasıtasıyla kendisine dost olmayan hükümetleri indirmek için seçimleri ya da devrimleri kullanmakla suçlanmakta, demokrasinin söz konusu amaçları gerçekleştirmek için uydurma bir araçtan başka bir şey olmadığı iddia edilmektedir. Mevcut Yönetim Bağımsız Devletler Topluluğunun (BDT) her hangi bir yerinde istenmeyen bir demokrasiyi tesis etmek için ne retorik ne de yeterince kaynak yatırımı yapmamıştır. Stanford University'den Michael McFaul'un da dediği gibi Yönetim'in Rusya'ya yönelik demokratikleştirme politikası "anemik"tir12.       Kuşkusuz Vaşington bir taraftan Amerikan şirketleri için rekabetçi bir şekilde enerji erişimi bulmaya çalışırken diğer taraftan bölgedeki çıkarlarının Rusya'nın ya da Çin'in çıkarlarının yerine geçemeyeceğinin farkındadır. Ayrıca Avrasya'da her hangi bir emperyal oluşumu önleme gibi jeopolitik zorunluluklar da göz önünde bulundurulduğunda, Amerika basitçe Rusya'nın ya da başka bir yabancı gücün Orta Asya enerji piyasasına hâkim olmasının önüne geçmek istemektedir. Sonuç olarak Vaşington en baştan beri, Kazakistan ve Türkmenistan'dan Çin'e gidene benzer boru hatlarını, Türkmenistan-Afganistan-Pakistan (TAP) ve Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) gibi projeleri savunmuştur.   Diğer taraftan, petro-devletlere Rusya müdahalesi olmaksızın ürünlerini satma imkânı vererek çeşitli boru hatlarına bağımsız erişim kazanma gibi amaçlarla Avrupa'nın da Orta Asya'ya ilgisi giderek artmaktadır13. Bununla birlikte Avrupa, Orta Asya'da Rusya'nın siyasal ve ekenomik denetimi ile yüzleştiğinde bunun bütün taraflar açısından ağır sonuçları olacaktır. Rus nüfuzunun devam edeceği korkusunun bir sonucu olarak Amerika ile Avrupa arasında bir çıkar uyumu gelişmiştir. Özellikle Moskova'nın Orta Asya'nın gaz üreten devletleri, Basra Körfezi ve kendi holdingi Gazprom arasında bir gaz karteli oluşturma girişimi göz önünde bulundurulduğunda, bu işbirliği ruhu güçlüdür14.   Rus Çıkarları   Vladimir Putin'in 2006'daki girişiminin altında yatan amaç Rusya öncülüğünde bir kartel ya da daha kötüsü bir İran-Rus karteli olabilir. Putin 2006’da Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve İran’ın bir petrol ve gaz kulübü olmasını önermişti. Böyle bir girişim Orta Asya devletlerinin açık pazarlar üzerinden istedikleri alıcılara doğal gaz satmalarına engel olacaktır. Bu tip bir anlaşma söz konusu ulusların Rusya’ya bağımlılığını ebedileştirmekten ve bunların ekonomik büyümelerini yavaşlatmaktan başka bir işe yaramaz15. Kartel ile Rusya’nın Avrupalı alıcıları Batı’nın çıkarlarını zedeleme pahasına ekonomik, siyasal ve stratejik kazanımlar elde etmesi yönünde sıkıştırma yeteneği kuvvetlenecektir. Rusya, Kazakistan’a uyguladığı baskının aynısını Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı projesine ve Hazar Denizinin altına boru hattı döşenmesi projesine engel olmak için Türkmenistan ve Azerbaycan’a uygulamıştır16. Kazakistan, Türkmenistan ya da her iki devlet de Rusya tarafından Rus doğal gaz gelişimi “partner”i olmaya zorlanabilir17.   Rusya ve diğer rejimlerde bu tip politikalar genellikle otoriter rejimlerin konsolidasyonuna, hükümetlerin iktidarı korumak için doğal kaynaklardan elde edilmiş gelirlere dayanmasına yol açar. Nitekim Orta Asya’nın gaz ve petrol sektörleri üzerinde baskı kurmasaydı Putin rejimi belki de şimdiye kadar iktidarda kalamazdı18. Bu yüzden ABD, bu sektörleri açmaya çalışmaktadır. Böylece Orta Asya’nın siyasal liberalizasyonu da gerçekleşecektir. Aynı derecede önemli olan başka bir husus, Rusya’nın Orta Asya’daki nüfuzu ve neo-emperyal siyasetin devamının iç politikadaki iktidarı sorgulanmakta olan Moskova için gerçekten de yaşamsal bir çıkar olduğudur.  Rusya, Orta Asya devletlerinin ABD ya da diğer batı devletlerinin orduları ile yakınlaşmasını önlemek için inatla bir kampanya sürdürmektedir. Bütün Hazar Denizini tekelden kontrol etmek ve bölgedeki tek askeri güç olmak istemektedir. Kazakistan ve Azerbaycan gibi devletler Batı’ya, özellikle Amerika’ya sırtını dayayabilir, bu devletler ülkeleri dış güçlere karşı savunma ve koruma sağlayacak askeri yetenekler geliştirme konusunda onlara yardımcı olabilir19. Rusya Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyeleri ile birlikte NATO’ya karşı Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünü (KGAÖ) kurmuştur. Bu girişimin bir parçası olarak Moskova BDT üyesi Devletlerin Batı ile yapacağı savunma anlaşmalarını veto etme yetkisi talep etmiştir. Rusya’nın eski savunma bakanı Sergei İvanov şöyle ifa etmiştir: Bölge ülkeleri Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyesidir. Ve bölge ülkeleri topraklarında yeni üsler kurulmasına karar veriyorlarsa, bunu yaparlarken Rusya’nın çıkarlarını da hesaba katmalı, ülkemiz ile koordinasyon halinde olmalıdırlar20.      2003 yılında İvanov Rusya’nın bu ülkelere müdahale hakkı olduğunu ileri sürmüş ve yakın zamanda Rusya’nın söz konusu ülkelerin anayasalarında yer alacak her hangi bir potansiyel siyasal değişikliğe ilişkin kaygılarını dillendirmişti. Kuşkusuz bu konuda askeri tedbirleri de göz önünde bulundurmaktadırlar21. 2006 yılında İvanov yine BDT rejimlerinin anayasal düzenlerine yapılacak tehdidin Rusya’ya yapılmış sayılacağını söylemiştir22. Büyük olasılıkla bu tip tehditler Rusya’nın yapacağı müdahalelere gerekçe gösterilmektedir, ve Rus kuvvetlerinin Orta Asya’ya yayılması Moskova’nın bölgedeki güç projeksiyonu yeteneğini optimize etmek üzere yapılandırılmıştır. Benzer şekilde, Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov BDT içindeki “hain” ülkeleri “mümkün olan bütün ekonomik baskı”yı yapmakla tehdit etmiştir23. KGAÖ’nün bir diğer amacı da Rus kuvvetlerinin Kırgızistan, Tacikistan ve belki de Özbekistan’daki üslere kalıcı olarak yerleşmesi için için legal-siyasal zemin yaratmaktır; bu kuvvetler görünürde rejimleri terörizme karşı koruyacaktır24. KGAÖ’nün genel sekreteri Nikolai Bordyuzha da aynı zamanda üyelere dini aşırılıklara karşı mücadele çağrısı yapmak suretiyle üyelerin iç işlerine burnunu sokmaya kalkışmıştır. KGAÖ, Orta Asya’daki misyonunun kapsamını sürekli arttırmanın yollarını aramaktadır, ve artık bölgedeki Rusya nüfuzlu güvenlik denklemini güçlendirmek için barış desteği operasyonlarını konuşmaktadır25. Bu siyasi zorlamalar, Rusyanın hegemonik pozisyonunu konsolide ederek Rus himayesindeki BDT’de daha etkili ticaret ve savunma anlaşmaları oluşturmaya yönelik girişimleri yoğunlaştıracak faaliyetler örgüsünün yalnızca bir parçasıdır.   Miras Sorunu   Kısaca ifade etmek gerekirse, bölge hükümetleri nasıl görürse görsün, Rus nüfuzunu genellikle feci sonuçları vardır, çünkü Ruslar bu ulusların kendilerini nasıl yönettiğini düşünmezler. Bu siyasal inkâr ile neo-kolonyal bir bağımlılık durumunu yaratılmaya çalışılmaktadır, bu da felaketten başka bir şeye yol açmaz. Hükümetlere baskı yapılması miras senaryonu gereği kaçınılmaz olarak kaosa yol açar. Orta Asyalı ve yabancı gözlemciler, yönetimlerin Moskova ile ilişkileri sayesinde iktidarlarını sürdürmeleri durumunda neler olacağına ilişkin kaygılarını ifade etmişlerdir. Birçok analist yıllardır mirasın şiddete dönüşeceği    konusunda uyarı yapmaya devam etmektedir26. Söz gelimi, Türkmenistan diktatörü Saparmyrat Niyazov 2006 Aralığında aniden ölünce ülkenin bir umut-korku dengesi ile yönetildiği ortaya çıkmıştır: koşulların iyileşeceği umudu ve dış güçlerin iç karışıklığa neden olacağı korkusu27. Tacikistan’daki muhalif Sosyal Demokrat Parti lideri Şokircon Hakimov “Kuşkusuz Türkmenistan’da meydana gelen siyasal gelişmeler sırasında ülkenin lideri medeni bir duruş sergileseydi, Türkmenler bölgede çoğulculuğun gelişmesine pozitif bir etkide bulunabilirlerdi” demiştir28. Kazakistan dış İşleri Bakanı Kasımcömert Tokayev, hükümetin değerlendirmelerini açıkladığı konuşmasında Türkmenistan’daki istikrarın hükümetinin çıkarına olduğunu dolayısıyla “Kazakistan’ın hiçbir zaman Türkmenistan’la bir savaşa girmeyeceği”ni belirtmiştir29.   Riskler, Niyazov’un ölümünden önce de açıktı. Gerçekten de onun ölümünden hemen sonra, birçok Orta Asyalı siyasetçi ve hepsi olmasa da önemli sayıda Orta Asyalı ve Rus analist Türkmenistan’da istikrarsızlığın patlak vereceğinden korkmuştu30. Yabancı analistlerin demek istediği yalnızca Niyazov sonrası sivil itaatsizlik başlayacağı değildi, aynı zamanda komşu ülkelere de sıçrayacak şiddet olayları başlayacağını öngörüyorlardı. Ayrıca bir ülkede başlamış bir miras kavgası başka ülkelere de örnek olabilirdi. Her ne kadar Niyazov’un halefi Cumhurbaşkanı Gurbanguly Berdimuhammedov keskin önlemlerle iktidarını konsolide ettiyse de, bu zorlu mücadele en azından söz konusu devletlerin istikrarına ilişkin bazı soru işaretleri ortaya çıkarmıştır. Moskova ve Pekin Cumhurbaşkanı Asker Akayev’in 2005 Lale Devrimi ile devrilmesi sırasında Kırgızistan’a müdahale edemediklerinden ve bundan çıkar elde edemediklerinden dolayı rahatsızdır. Kırgızistan’da istikrarsızlığın devam etmesi Çin’in bölgedeki olaylara ilişkin kaygılarını açıktan ifade etmesine yol açmıştır31. Bununla birlikte Rusya daha da ileri gitmektedir. Rus liderlerin bu devletleri çöküşten kurtarıyoruz bahanesi ile bir takım önleyici müdahaleler planladıklarına yönelik işaretler vardır. Saha uzmanı İlyas Sarsembayev’e göre:          Bazı Rus askeri analistler, Kırgızistan eğer tam bir siyasal çöküşle ele geçirilseydi istikrar sağlananıp seçimler yapılana kadar Rusya ve Kazakistan bir çeşit manda empoze edebilirdi ihtimalini göz önünde bulundurmaktadırlar. Bu senaryoya göre Birleşik Devletler Rusya’nın harekete geçmesine göz yumabilirdi, çünkü kendi kaynakları Irak ve Afganistan’a –ve muhtemelen İran ve Suriye’ye– seferber olmuştu. Böyle bir zamanda Rus yardımı hoş karşılanabilirdi ve Çin müdahalesine tercih edilirdi. Gerçekten de Rusya şimdiye kadar kendini istikrar sağlayıcı bir güç olarak ileri sürmeseydi Çin Uygur kartını kullanmış olurdu32.    Rusya’nın ileride kendisi ya da başkası tarafından müdahale edilir diye düşündüğü tek Orta Asya devleti Kırgızistan değildir. 2006 yılında imzalanan Rus-Özbek anlaşması Rusya’ya Nevai hava alanına sınırlı erişim sağlamıştır. Fakat daha da önemlisi Taşkent ve Moskova’nın kaygılarının yalnızca terörist saldırılar ile ilgili olmaması önemli bir göstergedir. Anlaşma ile aynı zamanda Moskova ve Taşkent arasındaki dostluğun sanıldığı kadar sıkı olmadığı da ortaya çıkmıştır. 2005 yılından bu yana, özellikle ABD Hava Kuvvetlerinin 2005’te boşalttığı Karşı Hanabad’da olmak üzere Rusya’nın Özbekistan’da bir üs istediği şeklindeki spekülasyonlar artmıştır. 2005 Kasım’ında Rusya ile Özbekistan arasında imzalanan anlaşma eğer isterse Rusya’nın Özbekistan Hükümetine askeri yardım yapabileceğini özgörüyordu. Söz konusu anlaşma maddesi Rusya’nın Karşı Hanabad’a kalıcı erişim istediği yönünde spekülasyonları beraberinde getirmiştir. Rusya emperyalist bir güç gibi görünmek istememekte, her hangi bir üs pazarlığı olduğunu yalanlamaktadır33.     Rusya’nın daha fazla üs erişimi istiyor olma ihtimali daha mantıklı gözükmektedir, çünkü böylece Özbekistan birleşik hava savunma sisteminin bölgesel karagahından fazlası olabilecektir. Bu bölgesel sistem BDT’nin mevcut tesis ve yapıların birleşiminden oluşan birleşik hava savunmasının parçası olacaktır. Bir bakıma bu anlaşma Rus askeri analisti Vladimir Mukhin’in de dediği gibi Sovyet savunma yapısının “diriliş”idir. Bu arada Özbeklere ait Su-27 ve MiG-29 uçağı barış dönemi mevzilenmesinin bir parçası olarak burada kalacaktır. Mukhin aynı zamanda, Özbekistan’daki en önemli çıkarlarından birisinin uranyum üretme ve zenginleştirme olduğu için Moskova’nın üsü istediğini, bunun şu anda Nevai Madencilik ve Döküm Tesisi yakınlarında    yapıldığını ileri sürmektedir. Bu yeni savunma kabiliyetinin söz konusu çalışmaları hava saldırılarından ve uluslararası terörizim faaliyetlerinden koruyacağı iddia edilmektedir34.    Ancak Moskova ve Taşkent’in aklında başka düşmanlar olması daha muhtemeldir. Afganistan kökenli teröristlerin Orta Asya’ya bir hava saldırısı düzenleyebileceği zorlama bir varsayımdır. Şimdiye kadar ne Moskova ne de Taşkent Afganistan’daki Taliban tehdidine karşı savaşmak üzere kuvvet göndermemiştir. Amaçlarının Afganistan olmadığı besbellidir. Nevai’de kuracağı bir hava üssü Rusya’ya Orta Asya’da her hangi bir olası iç ayaklanmaya ya da intifadaya karşı hava sahası ve hava savunma varlığı sağlayacaktır. Moskova ve Pekin 2005 Lale Devriminde Kırgızistan’a müdahale imkânı bulamadıkları için oldukça rahatsız olduklarını ifade etmişlerdir; bu yüzden bölgede yönetim projeksiyonu yapabilme kabiliyeti kazanmaya çalışmaktadırlar. Nevai hava üssü, Rusya’nın daha çok karşıdevrimci ve antidemokratik amaçlı tekil bir savunma örgütü yoluyla gerçekleştireceği büyük Orta Asya kuşatmasının yalnızca bir parçasıdır.   Rusya’nın bölgedeki ikinci büyük amacı ise Rusya’nın güneyi, Orta Asya ya da Hint Okyanusundan gelecek Amerikan hava saldırısı korkusu ile bağlantılıdır. Rus ordusunun Birleşik Devletleri ve Nato kuvvetlerini baş düşman olarak gördüğü açıktır. 1991’den beri Rusya’nın hava savunma ve erken uyarı sistemleri kötüleşmiştir. Öyle ki ordu potansiyel taarruzlara artık "kör"dü". Bu vaziyetin devam etmesine izin verilemezdi, bir taraftan eski Sovyet hava savunma sistemi "canlandırılır"ken diğer taraftan Birleşik Devletler kuvvetlerinin Orta Asya'dan dışlanması diriltme çalışmalarının temelini oluşturmaktadır. Rusya Hazar havzasında entegre bir kara, deniz ve hava kuvvetleri inşa ediyor görünmektedir ve bu kuvvetlerin korunması için birleşik bir hava savunma şarttır35.     Dolayısıyla Rusya için Nevai'ye ulaşmak her ne kadar kritik bir adım olmasa da birçok hedefi gerçekleştirmek için kilit niteliğinde bir adımdır. Rusya Orta Asya'da her zaman içteki statükonun olası dış müdahelelerden korunmasının üzerinden durarak kapsayıcı bir ekonomik-siyasal-askeri strateji takip etmektedir. Orta Asya’nın öneminin arttığına ilişkin kendine özgü gerekçeleri olan Çin de belli bir dereceye kadar bu stratejiye dâhil olmaktadır.    Çin’in Çıkarları    Çin dış politikası açısından Orta Asya’nın öneminin artmaktadır, bunun bir dizi nedeni vardır. Bu nedenlerden birisi Çinli gözlemcilerin kaygılandığı güvenlik tehditleridir.  Ancak dana önemlisi, Orta Asya’nın Çin’e olan yakınlığı Pekin için Orta Asya siyasetini ve güvenliğini Çin’in iç güvenliği ajandasının da bir projeksiyonu olarak gözden geçirmeyi zorunlu kılmaktadır36. Bu durum Orta Asya’daki istikrarı Rusya için olduğu kadar Çin için de yaşamsal öneme sahip kılmaktadır. Çinli analistler bu tip tehditlerin eğer iyi düşünülmüş eylem ve siyasetler uygulanırsa Çin tarafından kolaylıkla bertaraf edilebileceğinden bahsetmektedirler37. Bu bağlamda iyi düşünülmüş eylemler Çin’in GSYİH’sini artıracak ve batının askeri-siyasal nüfuzunu kıracak fırsatlar sağlamak anlamındadır38.  Çinli analistlere göre Çin eğer Sincan Uygur azınlığının eylemlerine başarılı bir şekilce karşı koymak istiyorsa bu nüfuzun kırılması şarttır. Çinli liderler bu eylemlerin yabancı mihrakların kışkırtması ve yardımı olmaksızın asla yapılamayacağını düşünmektedir39.     Çin Devletinin yüzyıllardır izlemekte olduğu geleneksel hedefler değişmemiş bunlara ekonomik büyüme ve iç dönüşümle ilgili yenileri eklenmiştir. Bu hedefler arasında iç düzen ve sosyal refahın tesis edilmesi [yani hem imparatorluğun hem de mevcut rejimin bütünlüğünün]; olası tehditlere karşı yeterli savunmanın devam ettirilmesi; siyasal rejime yönelecek tehditleri önlemek amacıyla nüfuz alanının ve çevre ülkelere olan kontrolün arttırılması ve Çin’in bir yandan ekonomik ve teknolojik gelişmelerle gerçek bir büyük güç olarak saygınlığını arttırırken öte yandan bölgesel üstünlük sağlayacak şekilde restore edilmesi vardır40.             Çin’in dış politikasını belirleyen pek çok mütalaa aynı zamanda Çin’in Orta Asya politikasına da yansımıştır.  Bunlardan bir kısmı iç tehdit algısından kaynaklanmaktadır. Çin dış politikasının en önemli  belirleyicisini sınırlardan gelecek iç istikrara ve bütünlüğe yönelik tehditlerin önlenmesi teşkil etmektedir41. Özellikle Çin-Sovyet çatlağı sona erene kadar Rus ve Sovyet emyeryalizminin bir objesi olacak olan Sincan konusunda konusunda bu tavır geçerli olmaktadır. Çin’in istikrarına potansiyel tehdit olarak Sincan ve Tibet’teki iç karışıklık Tayvan sorunundan aşağı değildir. Çin’in dış politikasını bu eylemleri önlemek ve gelişmeyi devam ettirecek koşulları yaratmak belirlemektedir.   Bazı Çinli analistler Çin’in dik kafalı meydan okumalarının endojen doğasına rağmen özellikle Orta Asya’da olmak üzere Çinli liderlerin Amerika’nın iç karışıklıkları kışkırttığına inandığını belirtmektedir42. Çin’in Orta Asya siyasetini, bir yandan ayaklanma ve isyanları önleyerek Sincan’daki istikrarı devam ettirirken öte yandan mevcut rejimin istikrarını da dış mihrakların etkilerinden koruma zorunluluğu belirlemektedir. Bu etkiler ikiye katlanabilecektir: Orta ve Güney Asya’daki sınırlarda ortaya çıkan etnik ve dini hareketler (Pakistan bazlı İslamcılık) veya diğer dış mihraklı askeri, siyasal ve ideolojik etkiler. Doğrusu, bölgedeki tehdit algısı Amerika’nın gücüne ve nüfuzuna bağlanabilir.  Komünist Parti iktidarda kalıp Çin sosyalist bir ülke kaldığı ve Amerikan siyasal sistemini benimsemediği müddetçe, ekonomisi ne kadar büyürse büyüsün, siyasal olarak ne kadar demokratikleşirse demokratikleşsin, insan haklarını ne kadar iyileştirirse iyileştirsin Amerika bunları hiçbir zaman görmeyecek, duymayacak ve bilmeyecektir. İnsan hakları Amerika’nın nazarında yalnızca kullanılacak bir malzemedir44.    Bu görüntü Çin’in Sincan’ı iç karışıklık kışkırtıcılığı ve dış askeri müdahalenin yanı sıra neden aynı zamanda Batı’nın nüfuzundan ve kültürel etkisinden de korumaya çalıştığını büyük ölçüde açıklamaktadır. Çin’in güvenlik konsepti sunumu, içinde iç egemenlik ve dış güvenlik politikalarının daha geniş bir anlamını barındırmaktadır. Bu politikalarla Çin egemen Amerikan gücünü tüm müttefikleri ve gizli destekçileri ile beraber tahtından indirmeyi amaçlamaktadır. Bu yeni konseptteki en önemli bileşenleri Çin’in iç işlerine Amerikan müdahalesinin –Tayvan, Sincan ve Tibet– gayri meşru saymak ve Orta Asya’daki Amerikan varlığını en aza  indirgemektir. Pekin bu sorunların hiçbirisinin siyasallaştırılmasına müsaade edemez. Buna yönelik bütün girişimleri sürekli engellemektedir. Nitekim 2003’te hazırlanan White Paper For Xinjiang belgesinde Çin Sincan eyaleti konusunda yalnızca savunmacı (defansif) bir siyaset izlediğini ileri sürmüştür45. Çin, bir şekilde bir devrim ya da reform başlatılmasından korkmaktadır. Yazarlar Dong Xiaoyang ve Su Chang’ın ifade ettikleri gibi: Eğer başka Orta Asya ülkelerinde de buna benzeyen renkli devrimler olursa, Orta Asya'da dış mihrakların desteklediği birçok seçim yapılacak ve şiddet olayları ya da isyanlar yoluyla devrim gerçekleşecek. En azından günümüz perspektifiyle şiddet olaylarının çıkmasını engellemek çok zor46.   2005 yılından başlamak üzere Çin ve Rusya, Amerika'nın bütün demokratikleştirme çabalarının geri çevirilmesine arka çıkmışlardır, çünkü bu tip devrimler başka güvenlik tehditlerine neden olabilirdi. Her iki ülkenin hükümeti de Amerika'yı Çin sınırına yalnızca 200 mil mesafede olan Manas üssünden çıkarması için Kırgızistan'a baskı yapmış ve halen baskıya devam etmektedir47.     Renkli devrimler ya da halk ayaklanması ihtimallerinin gündeme gelmesi, Çin için büyük sorun teşkil etmektedir. Çünkü bazı dış politika hedeflerinden taviz verilmeden bunlarla başa çıkılamamaktadır. Bu durum Huasheng Zhao'nun analizinde açıklanmaktadır:  Eğer Orta Asya'da başka bir renkli devrim olursa, bu devrim Çin'i ve Şanghay İşbirliği Örgütünü (ŞİÖ) zor bir ikileme düşürecektir. Büyük bir güç olan Çin'in Orta Asya'da önemli stratejik çıkarları vardır, ancak siyasal ve toplumsal çalkantılara müdahale edememiştir. Aynı şey Şanghay İşbirliği Örgütü için de geçerlidir. Şanghay İşbirliği Örgütü her ne kadar güvenliğe birinci önceliği vermişse de, bölgedeki devletlerin iç işlerine karışmayacaktı. Eğer tehlikeli bir durum ortaya çıkarsa Şanghay İşbirliği Örgütü bir seçim yapmak zorunda kalacaktır. Şayet müdahale etmezse, Orta Asya istikrarsızlaştırılabilir, bunun da Şanghay İşbirliği Örgütüne olumsuz bir etkisi olabilir. Örgütün otorite ve prestiji zedelenebilir. Kırgızistan'ın Oş şehrindeki (Lale devriminin başladığı şehir) karışıklıklar ve Andican olaylarından sonra bazı kimseler Şanghay İşbirliği Örgütünün güvenliği sağlayamayacağı dolayısıyla bölgesel örgüt olarak öneminin kalmadığını iddia etmişti. Fakat Şanghay İşbirliği Örgütü müdahale etseydi temel ilkeler ihlal edilmiş olacaktı ve siyasal kriz doğacaktı. Bu durum renkli devrimlerin Çin ve Şanghay İşbirliği Örgütünü ne kadar zor durumda bıraktığını göstermektedir: Seçimleri ne olursa olsun her türlü kaygı verici ve negatif sonuçlar doğmaktadır48.      Çin'in bir yandan Orta Asya ile enerji girişimleri ve askeri ittifaklar yoluyla ikili ilişkiler kurmaya çalışırken diğer yandan Kırgızistan'ın istikrarından neden bu kadar çok kaygılandığını anlamak zor değildir. Bu alanlarda başarılı olunması aynı zamanda Çin'in potansiyel güvenlik tehditlerini aşması için de yararlı olacaktır.     Sonuç   Her ne kadar aralarında ezeli bir rekabet olsa da çıkarları Amerika tarafından tehdit ediliyor olması Çin ve Rusya'yı Orta Asya Siyaseti konusunda beraber olmaya zorlamaktadır. Bu durum aynı zamanda alternatif modelde uluslararası örgüt ve yapıların oluşturulmasını sağlamıştır. Bu örgütler KGTÖ, Hazar Gücü gibi Rusya'nın ön ayak olduğu örgütler ve Şanghay İşbirliği Örgütüdür50. Şanghay İşbirliği Örgütü gelecekte Asya'da kurulacak örgütler için bir model görevi yapmaktadır51. Pekin aynı zamanda kendisinin Asya güvenliği ajandasını yeniden biçimlendirmekte ve Amerikan ittifak sisteminin etkisini azaltmayı ümit etmektedir. İdeolojik ve siyasal olarak Çin'e daha yakın bir ittifak sistemi ile egemenliğini ve hareket serbestisini arttırmaya çalışmaktadır. ŞİÖ'nün birinci adımı Çin'in çok taraflı anlaşmalar yapması olmuştur. İkinci adım ise müzakereleri ticaret, ekonomi ve enerji alanlarına yaymak oldu. Üçüncü adımda kalıcı güvenlik ortaklıkları için müzakereler başlatmak olmuştur. ŞİÖ, Çin'deki Sincan Otonom Bölgesinde birleşik askeri manevralar yapmaya başlamıştır. Bölgesel çok-düzeyli bağları güçlendiren bu yaklaşım ASEAN+3'te (Güneydoğu Asya Milletleri + Japonya, Kore ve Çin) olduğu gibi değişik alanlarda tekrarlanacaktır52.    Ancak bu yaklaşımdan, biraz dirayetli bir uluslararası ilişkiler öğrencisi bile bunun "batısız bir dünya" kurulduğunu geldiğini anlar. Bu yeni dünya, kendine has ekonomik bir düzeni ve enerji ihtiyaçlarına göre piyasası olan, Rusya tarafından "egemen demokrasi" olarak tanımlanan bir ideolojinin hâkim olduğu yeni bir uluslar arası düzen vaad etmektedir. Bu yeni ideoloji, devlet egemenliği, askeri ittifak yapısı ve kontrollü iletişim ve medya ile karakterizedir53.     Orta Asya'nın öneminin giderek arttığı bir süreci yaşıyoruz, buna dünya şahittir. Burası uluslararası düzen için sistemlerin yarıştığı bir alandır. Orta Asya'da oluşacak uluslararası bir rekabet dünyanın geleceğini de biçimlendirebilir. Orta Asya'nın gelecekte siyasal bir mücadele sahası olacağını anlamak için çok geniş kapsamlı jeopolitik spekülasyon yapmaya ihtiyaç yoktur. Bu mücadele sahasının gelecekteki yazgısının ne olacağını şimdiden görmek mümkündür. Bütün bunlar Amerika'nın geç kalmadan siyasetini ve ilgisini bölgeye, Orta Asya'ya odaklaması için fazlasıyla yeterlidir.

NOTES/NOTLAR 

1.  Strobe Talbott, “AFarewellto Flashman: American Policy inthe Caucasus and Central Asia,”21 July 1997, http://www.state.gov/www/regions/nis/970721talbott.html; “Statement of Stephen Sestanovich, Am­bassador-at-Large, Special Adviser to the Secretary of State for the New Independent States, Before the House International Relations Committee, April 30, 1998,” Turkistan Newsletter, 98, 2:089, 6 May 1998; statements by Ashton Carter and John Deutch in “Caspian Studies Program Experts Conference Report: Suc­cession and Long-Term Stability in the Caspian Region,” Strengthening Democratic Institutions Project (Cambridge, Mass.: Harvard Univ., John F. Kennedy School of Government, 1999), 10-12; Elizabeth Sherwood-Randall, “US Policy and the Caucasus,” Contemporary Caucasus Newsletter, 5 (Spring 1998), 3-4.
2.  Svante E. Cornell and Niklas L.P. Swanstrom, “The Eurasian Drug Trade: AChallengeto Regional Se­curity,” Problems of Post-Communism, 53 (July/August 2006), 24-25.
3.  Federal News Service, “U.S. Representative Christopher H. Smith (R-NJ) Holds Hearing on Uzbekistan,” 24 June 2004, in LexisNexis.
4.  Statement of Steven R. Mann, Principal Deputy Assistant Secretary of State for South and Central Asian Affairs Before the House Committee on International Relations, Subcommittee on the Middle East and Central Asia, 25 July 2006.
5.  See for example, “Tajikistan: US Envoy Says Central Asia Not ‘Arena of Competition,’” ITAR-TASS, 13 April 2007, Open Source Center-CEP20070413950131; “NATO, SCO, CSTO Not Partners in Central Asia- U.S. Diplomat,” Interfax, 17 April 2007, Open Source Center-CEP20070417950230.
6.  “Russia Has No Imperial Plans in Central Asia, Envoy to Tajikistan Says,” Asia-Plus (online), 29 March 2007, Open Source Center-CEP20070329950394.
7.  “Uzbekistan Looks to Diversify its Energy Options,” Eurasia Insight, 6 June 2007.
8.  Lyle Goldstein, “China in the New Central Asia: The Fen (RMB) is Mightier Than the Sword,” Fletcher Forum of World Affairs, 29 (Winter 2005), 13-34; Robert Legvold, ed., Thinking Strategically: The Major Powers, Kazakhstan, and the Central Asian Nexus (Cambridge, Mass.: The MIT Press, 2003); “Putin Sees ‘Competition’ to Sino-Russia Security Group in Central Asia,” Agence France Presse, 30 May 2006.
9.  Mann; Zeyno Baran, “Assessing Energy and Security Issues in Central Asia,” Statement to the House Committee on International Relations, Subcommittee onthe Middle East and Central Asia, 25 July 2006; Richard A. Boucher, “The U.S.-India Friendship; Where We Were and Where We’re Going,” Remarks at the Confedera­tion of Indian Industries, New Delhi, 7 April 2006, http://www.state.gov/p/sca/rls/rm/2006/64230.htm; Richard A. Boucher, “Remarks at Electricity Beyond Borders: A Central Asia Power Sector Forum,” Istanbul, 13 June 2006, http://www.state.gov/p/sca/rls/rm/2006/67838.htm; “Electricity Relights Washington’s Central Asian Pol­icy,” Jane's Foreign Report, 29 June 2006, http://www4.janes.com/subscribe/frp/doc_view.jsp?K2DocKey=/ content1/janesdata/mags/frp/history/frp2006/frp70038.htm@current&Prod_Name=FREP&QueryText=; Joshua Kucera, “USAID Official Outlines Plan to Build Central-South Asian Electricity Links,” Eurasia Insight, 4 May 2006, http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav050406.shtml.
10.  “Electricity Relights Washington’s Central Asian Policy” and Kucera, ibid.
11.  Mann; Baran.
12.  Michael McFaul, “American Efforts at Promoting Regime Change in the Soviet Union and Then Rus­sia: Lessons Learned,” paper presented to the annual meeting ofthe American Political Science Association, Washington, 2-4 September 2005.
13.  Anna Matveeva, “EU Stakes in Central Asia,” Chaillot Paper 91 (Paris: European Union Institute for Security Studies, 2006).
14.  Stephen Blank, “Russia’s Gas Cartel and Its Implications,” Washington Quarterly (forthcoming).
15.  Ariel Cohen, Statement to the House Committee on International Relations, Subcommittee on the Middle East and Central Asia, 25 July 2006; Rukmani Gupta, “The SCO: Challenging US Pre-eminence?” Institute of Peace and Conflict Studies, 20 June 2006, http://www.ipcs.org/newKashmirLevel2.jsp?ac- tion=showView&kValue=2056&subCatID=null&mod=null.
16.  Sergei Blagov, “Russia Tries to Scuttle Proposed Trans-Caspian Pipeline,” Eurasia Insight, 28 March 2006, http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav032806.shtml.
17.  Martha Brill Olcott, “Druzhba Narodov v Mire Energetiki,” Pro et Contra, 10 (Summer 2006).
18.  Stephen Blank, “Russia’s Energy Sector Hides Weaknesses Behind Powerful Facade,” Eurasia In­sight, 16 May 2006, http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav051606.shtml; Baran.
19.  Stephen Blank, “The Naval Dimension of the New Great Game,” World Defence Systems, 15 (2007), 34-40.
20.  Radio Free Europe/Radio Liberty Newsline, from Radio Mayak, 11 October 2005.
21.  Sergei Ivanov, “Russia Must Be Strong,” The Wall Street Journal, 11 January 2006, A14; Federico Bordonaro, “Why Russia Must Be Strong,” Asia Times Online, 24 February 2006, http://www.atimes.com/ atimes/Central_Asia/HB24Ag02.html.
22.  Ivanov.
23.  “Russiato Pressure Disloyal CIS Countries,”Nezavisimaya Gazeta, 13 October 2005, in LexisNexis. 
24.  “Russian Daily: Anti-NATO Rhetoric Absent from CSTO Meeting,” Igor Plugtarev and Natalia Melikova, “Moscow Goes into Reverse,” Nezavisimaya Gazeta, 1 December 2005, Open Source Center- CEP20051201025003.
25.  Adam Weinstein, “Russian Phoenix: The Collective Security Treaty Organization,” Whitehead Jour­nal of Diplomacy and International Relations, 8 (Winter/Spring 2007), 167-80.
26.  Stephen Blank, “Strategic Surprise? Central Asia in 2006,” China and Eurasia Forum Quarterly, 4 (May 2006), 109-30 and the sources citedthere; Stephen Blank, Uzbekistan: A Strategic Challenge to American Policy, Open Society Institute, 2004, http://www.soros.org/initiatives/cep/articles_publications/publications/ uzbekistan_20041001; Kathleen Collins, Clan Politics and Regime Transition in Central Asia (New York: Cambridge Univ. Press, 2006), 297, 302; E. Wayne Merry, “The Politics of Central Asia: National in Form, So­viet in Content,” In the Tracks of Tamerlane: Central Asia’s Path to the 21st Century, eds. Daniel L. Burghart and Theresa Sabonis-Helf (Washington: National Defense Univ., Center for Technology and National SecurityPolicy, 2004), 36-42; “Uzbekistan Heads Towards Violent Regime Change,” Jane’s Intelligence Review, 1 July 2005, http://www4.janes.com/subscribe/jir/doc_view.jsp?K2DocKey=/content1/janesdata/mags/jir/his- tory/jir2005/jir01279.htm@current&Prod_Name=JIR&QueryText; Eugene B. Rumer, “Central Asian Lead­ership Succession: When, Not If,” Strategic Forum, 203 (December 2003); “Turkmenistan Faces a Crisis of Leadership—Experts,” Eurasia Insight, 25 May 2006, http://www.eurasianet.org/departments/insight/arti- cles/eav052506.shtml.
27.  “Azeri Experts Hope for Progress in Relations with Turkmenistan,” Turan News Agency, 21 Decem­ber 2006, in LexisNexis.
28.  “Tajik Opposition Leader Mulls Impact of Turkmen Developments,” Asia-Plus News Agency, 22 De­cember 2006, in LexisNexis.
29.  “Kazakhstan Not to ‘Get Involved in Any Wars for Turkmenistan,’” Russia and CIS General Newsline, 29 December 2006, in LexisNexis
30.  “Central Asia-Russia: Officials, Media Cite Concerns over Stability Following Turkmen President’s Death,” OSC Report, 21 December 2006, Open Source Center-CEP20061221462001; Anatoly Medetsky and Simon Saradzhyan, “Niyazov Dies, Leaving No Heir,” Moscow Times, 22 December 2006, 1.
31.  “China Voices Deep Concern over Situation in Kyrgyzstan,” People’s Daily Online, 12 April 2007, http://english.peopledaily.com.cn/200704/12/eng20070412_365983.html.
32.  Iliyas Sarsembaev, “Russia: No Strategic Partnership with China in View,” China Perspectives, 65 (May/June 2006), 33.
33.  “Russia Gains a New Uzbek Client,” Jane's Foreign Report, 8 December 2005.
34.  “Uzbek Airfield Is Made Available to Russia in Emergencies,” Ferghana.ru Information Agency, 22 December 2006.
35.  Blank, “The Naval Dimension of the New Great Game.”
36.  Stephen Blank, “Xinjiang and China’s Security,” Global Economic Review, 32 (2003), 121-48; Valerie Niquet, “China and Central Asia,” China Perspectives, 67 (September/October 2006), 2-10; Huasheng Zhao, “Central Asia in China’s Diplomacy,” in Eugene Rumer, Dmitri Trenin, and Huasheng Zhao, Central Asia: Views from Washington, Moscow, and Beijing (Armonk, N.Y.: M. E. Sharpe, 2007), 137-213.
37.  Charles Hawkins and Robert R. Love, eds., The New Great Game: Chinese Views on Central Asia (Fort Leavenworth, Kans.: Foreign Military Studies Office, 2006).

 İNDİR