15 Kasım 2025 Cumartesi

Leonhard Euler


Leonhard Euler, İsviçreli matematikçidir. 1707'de Basel'de doğdu. Aşkın sayılar teorisi, analitik sayılar teorisi ve graf teorisini geliştirdi. Leonhard, evde aldığı ilk eğitiminin ardından anneannesinin yanına şehre gönderilerek matematik eğitimi verilmeyen eski tarzdaki Basel Latin okuluna başlatıldı. 1720'de üniversitenin felsefe bölümüne kabul edildi. 1722'de üniversiteden mezun oldu. İlahiyat fakültesine başladı, ilahiyatın yanı sıra matematik çalışmaya başladı. Johann Bernoulli ile tanıştı. Euler 1724'te Descartes ve Newton'un doğal felsefe anlayışlarını karşılaştırdığı teziyle yüksek lisans derecesi aldı. Akustik kuramı üzerine ilk önemli incelemesini yazdı. Universität Basel'deki boş fizik profesörlüğü görevi için başvurdu ama geri çevrildi. 1727'de Daniel Bernoulli'nin desteğiyle Petersburg'daki Rossiiskaya Akademiya Nauk'un tıp bölümüne katıldı. 1730'da fizik profesörü oldu. Bir süre sonra matematik bölümüne geçti. Rusça öğrendi. 1733'te Daniel Bernoulli'nin Petersburg'dan ayrılmasından sonra akademide onun yerine başmatematikçi oldu. 
1734'te Catharina Gsell ile evlendi. Rus okulları için matematik ders kitapları yazdı. Kendisine coğrafya bölümünün sorumluluğu da verildi. 1736'da Königsberg'in yedi köprüsü problemini çözerek graf teorisini başlattı. 1737'de sayısıyla ilgili önemli çalışmaları içeren Introductio in analysin infinitorum (Sonsuzların Analizine Giriş) adlı eserinin temelini attı. Matematiksel analizin sistemli bir biçimde Newton dinamiklerine uygulabileceğini gösterdi. On iki kez Académie Royale des Science ödülü aldı. Sağ gözünü kaybetti. Euler 1741'de Kral Friedrich'in davetini kabul ederek Preussichen Akademie de Wissenschaften'a geçti. 1744'te Berlin Akademisi'nin kurulmasına yardımcı oldu ve başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Varyasyonlar analizi üzerine hazırladığı bir inceleme olan başyapıtı, Methodus inveniendi lineas curvas maxime minimive proprietate gaudentes yayınlandı Royal Society of London ve Académie Royale des Sciences üyeliklerine seçildi. 1748'de fonksiyon kavramını ve modern matematiksel gösterimlerin çoğunu tanıttığı Introductio in analysin infinitorum'u yayımladı. 1750'de bir dışbükey çokyüzlünün yüz, kenar ve köşeleriyle ilgili ünlü konjektürünü ortaya koyarak ispatlamaya girişti. 1755'te Diferansiyel ve integral hesap üzerine önemli bir çalışması olan Institutiones calculi differentialis'i yayımladı. Popüler tarzdaki Lettres á une Princesse d'Allemagne eserini yayınladı. Eser 1760-62 arasında yazılmış mektuplardan oluşuyordu. 1759'da Pierre Maupertuis'in ölümünden sonra akademi başkanlığına getirildi. 1766'da Sen Petersburg'a geri döndü. Sağlam gözündeki kataraktı kaldırmak için geçirdiği ameliyat başarısız oldu. 1772'de Analizin temelini oluşturan önemli eseri Institutiones calculi integralis'i yayımladı. 1777'de Salome Abigail Gsell'le evlendi. 1783'te St. Petersburg'da öldü. 

Soyut matematikteki başlıca konuları analiz, diferansiyel denklemler, eğri ve yüzeylerin analitik ve diferansiyel geometrisi, sayılar kuramı, sonsuz seriler ve varyasyonlar analiziydi. Uygulamalı matematikte analitik mekaniği yarattı. Mekanik, cebir, matematiksel analiz, analitik geometri, diferansiyel geometri ve varyasyonlar analizi üzerine ders kitapları yazdı. Sesin yayılmasını inceledi, ışığın kırınımı ve dağılımına ilişkin pek çok sonuca ulaştı. Eğik atılmış cisimlerin sürtünmeli ortamlarda izlediği yolları hesapladı. Optik aletler üzerine yazdığı üç ciltlik eser, teleskop ve mikroskopların tasarımına büyük katkıda bulundu. 900'e yakın makale, inceleme, kitap ve başka eserler kaleme aldı. On sekizinci yüzyılın son üç çeyreğinde matematik, matematiksel fizik, astronomi ve mühendislik bilimleri alanlarında yayımlanmış tüm eserlerin yaklaşık üçte birinin Euler tarafından yazılmış olduğu tahmin ediliyor. 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder