Türk Dili Sorularının Çözümleri-1

1. Yıldan yıla biriken borçlar ülkenin ekonomik yönden dışa bağımlılığını sağladı.
"Sağlamak" sözcüğü yanlış anlamda kullanılmıştır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Yıldan yıla biriken borçlar ülkenin ekonomik yönden dışa bağımlılığını yol açtı."

2. Yemek onun, bulaşık benim görevimdi. 

Yüklem ortaklığı söz konusu olmadığı halde, cümlede yüklemin uygun yer ve sayıda kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Yemekleri o yapıyordu, bulaşık ise benim görevimdi."

3. Bu olayın nedenini, niçinini araştırıyorum.
Gereksiz sözcük kullanımı. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: " Bu olayın nedenini araştırıyorum."

4. Çok da soru var, arada bakmak fırsatına sahip oldum (Balçiçek Pamir, 28.10.2009).
Yazı yazarken ve konuşurken Türkçe düşünmenin temel ilke olduğu unutulmamalıdır. "Fırsatına sahip olmak" çeviri kokan bir ifadedir. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Çok da soru var, arada bakma fırsatı buldum".

5. Cinayet şebekesi gibi çalışan bir örgütün karşısında devletin de yapacağı bir dizi önlemler vardır (Tansu Çiller, 3.11.1993).
Önlem yapılmaz, alınır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: " Cinayet şebekesi gibi çalışan bir örgütün karşısında devletin de alacağı bir dizi önlemler vardır ".

6. Babasının rahatsızlığını duyunca telgrafla geleceğini  size bildirmişti.
Bir sözcüğün cümlenin akışına veya anlamına uygun yerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Bu cümlede ”gelmek“ eyleminin telgrafla yapıldığı anlaşılıyor. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Babasının rahatsızlığını duyunca geleceğini telgrafla bildirmişti."

7. Mehmet Barlas çok iyi yemekten anlar. (Güneri Cıvaoğlu, 24.11.1993)
Cümleden Mehmet Barlas'ın çok iyi yapılmış yemekten anladığı veya çok iyi yediği anlamları çıkarılabilir. Anlam bulanıklığı var. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: " Mehmet Barlas yemeklerden çok iyi anlar."

8. Onun eleştiri alanında yeni bir çığır açtığını düşünüyorum.
Cümlede gereksiz sözcük kullanımından dolayı anlatım bozukluğu vardır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: " Onun eleştiri alanında bir çığır açtığını düşünüyorum."

9. Atalarımız yoğurdu keşfettiler (Hüsnü Yusuf Gökalp, 4.7.2001).
Cümlede yakın anlamlı sözcüklerin karıştırılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: " Atalarımız yoğurdu buldular."

10. Isı sıfırın altında -5 dereceydi.
Mantık hatasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Isı yerine sıcaklık kullanılmalıdır, çünkü ısı bir enerji formudur. Ayrıca sıfırın altı değerler zaten eksi alır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Sıcaklık sıfırın altında 5 dereceydi."

11. Galiba başka çaresi de yok gibi görünüyor.
Cümlede gereksiz sözcük kullanımından dolayı anlatım bozukluğu vardır. "Galiba" ile "gibi görünüyor"dan biri gereksizdir. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Başka çaresi de yok gibi görünüyor."

12. Dur, heyecan yaptım.
Çeviri kokan bir cümledir. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Dur, heyecanlandım."

13. Havlayan komşumuzun köpeği yine bahçedeydi.
Sözcüğün yanlış yerden kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Komşumuzun havlayan köpeği yine bahçedeydi."

14. Çünkü çocuklarımızı gerçekten seviyor, inanıp güveniyoruz.
Cümlede tümleç eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Çünkü çocuklarımızı gerçekten seviyor, onlara inanıp güveniyoruz."

15. Türkiyemiz, servet kaynakları bol çok feyizli ve daima artan nüfusu var.
"Nüfusu" sözcüğü bir tamlanandır; tamlayanı "Türkiyemizin" olması gerekir. Oysa cümlede "Türkiyemiz" olarak yer almıştır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Türkiyemiz servet kaynakları bol, çok feyizli ve nüfusu daima artan bir ülkedir."

16. Adam sürekli koşuyor, durmuyordu.
Birinci yüklemle uyumlu olan "sürekli" tümleci, "durmuyordu" yüklemiyle uyumlu değildir. Bu nedenle cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Adam sürekli koşuyor, durmuyordu."

17. Doktor babamın istirahat edip dinlenmesini istedi.
Cümlede "istirahat edip" ifadesi gereksizdir. Bu nedenle cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Doktor babamın dinlenmesini istedi."

18. Yarbaya tutuklama yapılıyor (Ruhat Mengi, 3.1.2010).
Çeviri kokan bir cümledir. Gereksiz yardımcı fiil kullanımı vardır. Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Yarbaya tutuklanıyor."

19. Buna ancak okurlar karar verir ve uygular.
"Buna" tümleci "karar verir" yüklemi için doğrudur, ama "uygular" yüklemi için yanlıştır. Yani "buna uygular olmaz". Cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Bunu ancak okurlar kararlaştırır ve uygular."

20. Bunu sana geri iade ediyorum (Sunay Akın, 3.1.2010).
"İade etmek kelimesinin içinde "geri" anlamı zaten vardır. Bu nedenle cümlenin doğru şekli şöyle olabilir: "Bunu sana iade ediyorum."