1-Bir dil ailesine giren diller arasında hangi ortak özellikler olması beklenir?
Bir dil ailesine giren diller arasında,
- Fonetik
- Morfoloji
- Leksikoloji
- Sentaks
(Yanıtınızda altı çizili bilgiler varsa, kendinize 1 puan veriniz.)
2-Hint-Avrupa Dil Ailesinden sonra üzerine en çok araştırma yapılan dil ailesi hangisidir?
Ural-Altay Dil Ailesidir.
3-Ural-Altay Dil Ailesi üzerine ilk çalışmayı kim yapmıştır?
Philip Johan Tabbert von Strahlenberg'in Asya ve Avrupa'nın Kuzey ve Doğu Kısımları eseri Ural-Altay Dil Ailesi üzerine yapılmış ilk çalışmadır. Türk, Moğol, Tunguz dillerinin birbirleriyle ilişkili olduğu ilk defa Strahlenberg'in Asya ve Avrupa'nın Doğu Kısımları eserinde dile getirilmiştir.
4-Strahlenberg'in Asya ve Avrupa'nın Kuzey ve Doğu Kısımları Kitabını Türkoloji açısından önemli kılan nedir?
Philip Johan Tabbert Strahlenberg'in Asya ve Avrupa'nın Kuzey ve Doğu Kısımları kitabında Rusya tarihi ve kültürü konusunda verilen bilgilerin yanı sıra özellikle söz konusu coğrafyada yerleşmiş halklar ve onların dilleri konu edilmiştir. Çuvaş Türkçesi üzerine ilk çalışmadır. Strahlenberg eserinin 13. bölümünde Türk mezar taşları ve Yenisey Yazıtlarından söz etmekle birlikte bunların çizim ve gravürlerine de yer vermiştir. Eseri önemli kılan, Yenisey Yazıtları hakkında ilk bilgileri veren, yazıtları bilim dünyasının dikkatine sunan ilk eser olmasıdır.
5-Strahlenberg Ural-Altay dillerini hangi gruplara ayırmıştı?
Philip Johan Tabbert von Strahlenberg, Asya ve Avrupa'nın Kuzey ve Doğu Kısımları kitabında Kuzey Avrupa ve sibirya arasında Ural-Altay milletlerinin konuştuğu 32 dili "Tatar" adı altında toplamış ve bu dillere konuşan halkların isimlerini vererek "Tabula Polyglotta"da altı gruba ayırmıştır:
- Fin-Ugor
- Türk-Tatar
- Samoyed
- Moğol-Mançu
- Tunguz
- Karadeniz ve Hazar Denizi arasındaki halklar
6-Widemann'a göre Ural-Altay Dil Ailesini, Hint-Avrupa Dil Ailesinden ayıran özellikler nelerdir?
Estonyalı Bilgin Ferdinand Johann Widemann, Ural-Altay dil ailesi üzerine çalışmış ve Über die Früher Sitze der Tschudischen Völker und Ihre Sprachvervvandtschaft mit den Völkern Mittelhochasiens (1838) adlı eserine bu dil ailesinin Hint-Avrupa dillerinden farklı özelliklerini 14 maddede toplamıştır:
- Ses uyumu
- Gramatikal cinsiyetin yokluğu
- Eklerle sözcük yapımı
- İyelik ekiyle isim çekimi
- Zengin fiil çekimi
- Sonek
- İsimden önce gelen sıfat
- Ablatif eki ile karşılaştırma
- i- yardımcı fiili
- Olumsuz hareket için farklı fiil
- Soru eki
- Bağlar yerine fiil şekilleri
- Sayı Sözcüklerinden sonra çokluk ekinin olmaması
- Belirtme edatı işleviyle sözcüğün başına ulama olmaması
7-Ural-Altay Dilleri Teorisinin kurucusu kimdir?
Matthias Alexander Castrèn, 1850'de doktora tezinde Fin, Türk, Moğol ve Tunguz dillerinde zamirlerin ve şahıs eklerinin benzerliğini göstermiştir. Castrèn, bu çalışmasından dolayı Ural-Altay Dilleri Teorisinin kurucusu kabul edilmektedir.
8-Castrèn'in ilk önemli eseri hangisidir?
Mathias Alexander Castrèn'in ilk önemli eseri Kalevala destanının İsveççeye çevirisidir.
9-Castrèn'e göre Ural-Altay dilleri hangi gruplara ayrılmaktadır?
Matthias Alexander Castrèn, Ural-Altay dillerinin hepsine birden Altay adını verir ve bunları beş gruba ayırır:
- Fin-Ugor
- Samoyed
- Türk-Tatar
- Moğol
- Tunguz
10-Fincenin en önemli lehçeleri nelerdir?
Fincenin doğu ve batı olmak üzere iki önemli lehçesi vardır.
11-Ural-Altay dillerini ilk defa iki gruba ayıran bilgin kimdir?
Ural-Altay dilleri, dil bilimcilerin çalışmalarıyla Ural ve Altay olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Bu ayrımı ilk başlatan kişi Wilhelm Schott'tur. Schott, bu grupları Çud ve Tatar olarak adlandırmıştır.
12-Wilhelm Schott hangi çalışmalarıyla tanınmıştır?
Wilhelm Schott daha çok bir Altayist olarak yani Altay dil grubuna giren diller arasındaki yakınlık ve benzerlikleri tespit etmeye çalışan biri olarak tanınmıştır. Schott bu konudaki eserini 1836'da vermiştir: Tatar Dilleri Üzerine Tecrübe (Versuch über Tatarischen Sprachen).
13-Schott hangi dilleri Tatar dilleri olarak sınıflandırmıştır?
Schott Ural-Altay dillerini Çud ve Tatar olmak üzere ikiye ayırmıştır. Türkçe, Moğolca ve Tunguzcayı Tatar dilleri olarak sınıflandırmıştır.
14-Altay Dilleri terimini ilk kim kullanmıştır?
Altay Dilleri Terimini bilim dünyasına yerleştiren Matthias Alexander Castrèn'dir. Yalnız Castrèn, Altay Dilleri terimini Ural-Altay Dilleri anlamında kullanmıştır.
15-Altay Dilleri Teorisinin kurucusu kimdir?
Gustaf John Ramstedt'tir.
16-Gustaf John Ramstedt'in Moğol diyalektolojisi alanında verdiği en önemli eseri hangisidir?
Gustaf John Ramsted ilk çalışmasını Fin-Ugor dilleri üzerine yapmış fakat daha sonra Moğol ve Türk dilleri üzerine yoğunlaşmıştır. Yazarın Kumuk ve Nogay Türkçesi üzerine aldığı notlar 1991 yılında Emine Gürsoy Nasgali ve Harry Halén tarafından yayınlanmıştır. Altayistik ve Mongolistik bilimlerinin kurucusu olan bilginin Moğol diyalektolojisi üzerine pek çok çalışması vardır. Bu alanda vermiş olduğu en önemli eser Kalmukça Sözlük'tür.
17-İlk Altayistler kimlerdir?
İlk Altayistler Gustaf John Ramsted, Pentti Aalto, John C. Street, Nicholas Poppe, Roy Andrew Miller ve Karl Menges'tir.
19-Ramstedt'e göre Ana Altayca'nın diyalektleri hangileridir?
Gustaf John Ramstedt'e göre Ana Altayca'nın dört diyalekti vardır. Kuzey diyalektleri:
20-Gustaf John Ramstedt'in görüşlerini devam ettiren isimler kimlerdir?
Gustaf John Ramstedt'in Altay Dilleri Teorisi konusundaki görüşlerini devam ettirip geliştiren en önemli isimler arasında Pentti Aalto ve Nicholas Poppe sayılabilir.
16-Gustaf John Ramstedt'in Moğol diyalektolojisi alanında verdiği en önemli eseri hangisidir?
Gustaf John Ramsted ilk çalışmasını Fin-Ugor dilleri üzerine yapmış fakat daha sonra Moğol ve Türk dilleri üzerine yoğunlaşmıştır. Yazarın Kumuk ve Nogay Türkçesi üzerine aldığı notlar 1991 yılında Emine Gürsoy Nasgali ve Harry Halén tarafından yayınlanmıştır. Altayistik ve Mongolistik bilimlerinin kurucusu olan bilginin Moğol diyalektolojisi üzerine pek çok çalışması vardır. Bu alanda vermiş olduğu en önemli eser Kalmukça Sözlük'tür.
17-İlk Altayistler kimlerdir?
İlk Altayistler Gustaf John Ramsted, Pentti Aalto, John C. Street, Nicholas Poppe, Roy Andrew Miller ve Karl Menges'tir.
18-Türkiye'de en fazla yayına imza atan Altayist kimdir?
Türkiye'de en fazla yayın yapan Altayist Talat Tekin'dir. Tekin'in özellikle zetasizm ve sigmatizm konularında pek çok makalesi vardır.
19-Ramstedt'e göre Ana Altayca'nın diyalektleri hangileridir?
Gustaf John Ramstedt'e göre Ana Altayca'nın dört diyalekti vardır. Kuzey diyalektleri:
- Ana Türkçe
- Ana Korece
- Ana Moğolca
- Ana Mançu-Tunguzca
20-Gustaf John Ramstedt'in görüşlerini devam ettiren isimler kimlerdir?
Gustaf John Ramstedt'in Altay Dilleri Teorisi konusundaki görüşlerini devam ettirip geliştiren en önemli isimler arasında Pentti Aalto ve Nicholas Poppe sayılabilir.
21-Poppe'nin, Ramstedt'in tezlerinden ayrılan görüşleri nelerdir?
Nicholas Poppe'ye göre Türkçe ile Moğolca ve Mançu-Tunguzca arasında Korece ile olduğundan da fazla yakınlık vardır. Yine Moğolca ile Mançuca arasındaki yakınlık diğer diller arasındaki yakınlıktan fazladır. Ayrıca Poppe'ye göre, r//z ve ş//l ses denklikleri, Ana Çuvaşça ve Ana Türkçe'yi içine alan bir Çuvaş-Türk dil birliğini yani Proto-Türkçe dönemini gerekli kılmaktadır.
22-Németh'in Altay Dillerini hangi evrelere ayırmıştır?
Julius Gyula Németh, Altay Dillerini dört evrede ele almıştır:
Julius Gyula Németh, Altay Dillerini dört evrede ele almıştır:
- Soy akrabalığı
- Karşılıklı Çuvaş-Moğol etkileri devresi
- Karşılıklı Türk-Moğol etkileri devresi
- Yakutça'nın Moğolca'dan ödünçlmelerde bulunduğu devir
23-Nemeth'in Altay Dilleri dönemlendirmesi neden kabul edilmemektedir?
Tarihte hiçbir zaman Çuvaş-Moğol etkileri devresi bulunmadığı için Nemeth'in açıklamaları kabul edilemez.
24-Japonca hangi çalışmalardan sonra Altay dilleri arasında gösterilmeye başlamıştır?
Samuel Elmo Martin'in 1966 ve 1996'da yaptığı çalışmalar ile, Roy Andrew Miller ise 1971'de yaptığı çalışmalar ile Japonca'nın Altay Dili olduğunu ispatlamışlardır.
25-Japonca'nın en eski yazılı belgeleri nelerdir?
Japonca yazılmış en eski yazılı belgeler 712 yılında yazılan Kojiki ve 712-720 yılları arasında yazılan Nihon Şoki'dir.
26-Moğol Dilinin en eski yazılı belgesi hangisidir?
Moğol Dilinin en eski yazılı belgesi 1225 tarihli Yesünke taşıdır.
27-Moğolların Gizli Tarihini Türkiye Türkçesine kim aktarmıştır?
1240 yılına ait Moğolların Gizli Tarihi, Moğol Tarihinin en önemli belgesidir. 1948 yılında Ahmet Temir tarafından Türkiye Türkçesine aktarılmıştır.
28-Altay dillerinin karşılaştırmalı gramerini yazmayı güçleştiren faktörler nelerdir?
Altay dillerinin karşılaştırmalı grameri yazmayı güçleştiren başlıca iki faktör vardır:
- Ana Altaycayı konuşan toplulukların kaynağının henüz belirlenememiş olması
- Altay Milletlerinin çok fazla yer değiştirmiş, dolayısıyla komşu dillerden etkilenmiş olması.
29-Türk adı ilk kez hangi eserde zikredilmiştir?
Kaynaklar, Türk adının ilk kez Bizans-Roma coğrafyacısı Pomponius Mela'nın Doğumdan Sonra 43-44 yıllarında kaleme aldığı Dünyanın Tasviri (De Situ Orbis) adlı eserinde zikredildiğini yazar. Pomponius Mela, Azak Denizinin kuzeyindeki ormanlık bölgeyi Turcae diye anar.
30-Castrèn'in Türk Dilleri hakkında yaptığı en önemli çalışması hangisidir?
Mathias Alexander Castrèn'in Türk Dilleri alanında yaptığı en önemli çalışma 1857'de yayınladığı "Koybalca ve Karagasça Grameri Denemesi"dir.
31-Ramstedt hangi Türk diyalektleri üzerinde çalışmıştır?
Gustaf John Ramstedt, Türk diyalektlerinden Nogay ve Kumuk Türkçeleri üzerinde çalışmıştır. Derlediği notlar Emine Gürsoy Naskali ve Harry Halén tarafından değerlendirilerek 1991'de yayınlanmıştır.
32-Türk Dilini dönemlendirme üzerine ilk çalışmayı kim yapmıştır?
Her ne kadar Türk Dilini dönemlendirme konusunda Aleksandr Nikoloyeviç Samoyloviç'in 1928 yılında yaptığı bir çalışma olsa da, tarihi temellere dayanan dönemlendirme hakkındaki ilk çalışmalar 1936 yılında Mongolist ve Türkolog Kaare Grønbech ile başlar.
33-Türk Dili tarihinde en erken dönem hangisidir?
Türk Dili tarihinde er erken dönemi Altay Dil Birliği dönemidir. Altay Dil Birliği dönemi Türk, Moğol, Tunguz, Kore Japon dillerinin ortak olduğu dönemdir. Bu ortak dil döneminde yerel farklılıklar alt grupları oluşturmaktaydı. Korelilerin, Türklerin, Moğolların, Tunguzların, Japonların ataları Ana Altaycanın birbirine göre farklılıklar gösterebilen varyantlarına sahiptiler. Ana Altayca döneminde yerel farklılıkların oluşturduğu ağızlar dil seviyesindeydi.
34-Ana Altayca Döneminin genel özellikleri nelerdir?
Ana Altayca Dönemi Türk Dili tarihinin en erken dönemidir. Bu dönemde Türk, Moğol, Tunguz, Kore ve Japon dilleri ortaktır. Mahalli farklılıklar alt grupları oluşturmuştur. Türklerin, Korelilerin, Moğolların, Tunguzların ve Japonların ortak dilin varyantlarına sahip oldukları kabul edilmektedir.
35-Yazı dili kimliğini kazanmış en eski Altay dili hangi dildir?
Yazı dil kimliğini kazanmış en eski Altay Dili Türkçedir.
36-Türkçe'ye en yakın Altay dili hangisidir?
Türkçe'ye en yakın Altay dili Moğolca'dır.
37-Ramstedt'in Türkçe ve Moğolca konusunda son görüşü nedir?
Gustaf John Ramstedt, çalışmalarının başlangıcında, Altay dillerinin ortaya çıktığı Ana Altay Dili diye bir dilin varlığından şüphe duymakta, aynı zamanda Moğolca ve Türkçe arasında benzerlikleri sözcük alışverişine bağlamaktaydı. Ancak bu görüşünü değiştirmiş veAltay Dillerini ortak bir atadan yani Ana Altaycadan getirmiştir.
38-Altay Dilleri Teorisi hangi dili en önemli Altay Dili olarak kabul etmektedir?
Altay Dilleri Teorisine göre en önemli Altay Dili Kuzey Buz Denizinden Basra Körfezine, Kuzeydoğu Asya'dan Doğu Avrupa'ya kadar uzanan geniş alanda konuşulan Türk Dilidir. Türk Dilinin en önemli Altay Dili olarak kabul edilmesinin başlıca nedenleri arasında,
- Türkçeyi konuşanların sayısı
- Türkçe yazılı metinlerin eskiliği
- Türkçe yazılı metinlerin çokluğu sayılabilir.
39-Altay Dilleri Teorisine göre Türk Dili, Ana Altaycadan ne zaman ayrılmıştır?
Altay Dilleri Teorisine göre Türk Dili, Doğumdan Önce 3500'lü yıllar ile Doğum arasındaki dönemde Ana Altaycadan ayrılarak bağımsız bir dil olarak gelişmeye başlamıştır.
40-Altay Dilleri Teorisini kabul etmeyenlere göre Türk Dilinin ilk evresi hangisidir?
Altay Dilleri Teorisini kabul etmeyenlere göre Türk Dilinin ilk evresi 5 bin yıl önce başlayan İlk Türkçe Dönemidir.
41-Lir Türkçesi-Şaz Türkçesi ayrımının kaynağı nedir?
Layoş Ligeti'nin Türk Dilleri sınıflandırmasının en önemli yönlerinden birisi Yakut Türkçesini dışarıda bırakarak geri kalan lehçeleri Batı Türkçesi ve Doğu Türkçesi olarak iki ana bölümde toplamasıydı. Bu iki kol arasındaki fark Batı Türkçesini l-r esaslı Doğu Türkçesinin ş-z esaslı olmasıdır. Bundan dolayı Batı Türkçesine Lir Türkçesi, Doğu Türkçesine Şaz Türkçesi adı verilmiştir.
42-Samoyloviç'e göre r-grubunda hangi Türk Dilleri vardır?
Aleksandr Nikolayeviç Samoyloviç'e göre r-grubunda,
43-Türkçenin en uzak kolu hangisidir?
Türkçenin en uzak kolu Çuvaş Lehçesidir.
44-Çuvaş Lehçesi hangi alt kollara ayrılır?
Çuvaş Lehçesi Volga Irmağının orta kısmında yaşayan Çuvaş Türkleri tarafından konuşulur. Lehçe iki ana kola ayrılmıştır:
45-Türk diyalektlerini gruplandırırken kullanılan en önemli ölçüt nedir?
Türk diyalektlerini gruplandırma çalışması yaparken kullanın en önemli ölçüt,
46-Rotasizm hangi tezi savunur?
Rotasizm, r'leşme, Türkçe z'nin asli olduğunu, Çuvaşça ve Moğolca'daki r'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
47-Lambdaizm hangi tezi savunur?
Lamdaizm, l'leşme, Türkçe ş'nin asli olduğunu, Çuvaşça ve Moğolcadaki l'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
48-Sigmatizm hangi tezi savunur?
Sigmatizm, ş'leşme, Çuvaşça ve Moğolcadaki l'nin asli olduğunu, Türkçe ş'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
49-Zetasizm hangi tezi savunur?
Zetasizm, z'leşme, Çuvaşça ve Moğolca'daki r'nin asli olduğunu, Türkçe z'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
50-Çuvaş Türkçesinin, Altay dilleri grubu içerisinde yer aldığı hangi bilgin tarafından ispatlanmıştır?
Wilhelm Schott Altay dilleri için en karakteristik özellik olan,
41-Lir Türkçesi-Şaz Türkçesi ayrımının kaynağı nedir?
Layoş Ligeti'nin Türk Dilleri sınıflandırmasının en önemli yönlerinden birisi Yakut Türkçesini dışarıda bırakarak geri kalan lehçeleri Batı Türkçesi ve Doğu Türkçesi olarak iki ana bölümde toplamasıydı. Bu iki kol arasındaki fark Batı Türkçesini l-r esaslı Doğu Türkçesinin ş-z esaslı olmasıdır. Bundan dolayı Batı Türkçesine Lir Türkçesi, Doğu Türkçesine Şaz Türkçesi adı verilmiştir.
42-Samoyloviç'e göre r-grubunda hangi Türk Dilleri vardır?
Aleksandr Nikolayeviç Samoyloviç'e göre r-grubunda,
- Çuvaş Türkçesi
- Bulgar Türkçesi
43-Türkçenin en uzak kolu hangisidir?
Türkçenin en uzak kolu Çuvaş Lehçesidir.
44-Çuvaş Lehçesi hangi alt kollara ayrılır?
Çuvaş Lehçesi Volga Irmağının orta kısmında yaşayan Çuvaş Türkleri tarafından konuşulur. Lehçe iki ana kola ayrılmıştır:
- Aşağı Çuvaş Lehçesi
- Yukarı Çuvaş Lehçesi
45-Türk diyalektlerini gruplandırırken kullanılan en önemli ölçüt nedir?
Türk diyalektlerini gruplandırma çalışması yaparken kullanın en önemli ölçüt,
- Türkçe /z/=Çuvaşça /r/
46-Rotasizm hangi tezi savunur?
Rotasizm, r'leşme, Türkçe z'nin asli olduğunu, Çuvaşça ve Moğolca'daki r'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
47-Lambdaizm hangi tezi savunur?
Lamdaizm, l'leşme, Türkçe ş'nin asli olduğunu, Çuvaşça ve Moğolcadaki l'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
48-Sigmatizm hangi tezi savunur?
Sigmatizm, ş'leşme, Çuvaşça ve Moğolcadaki l'nin asli olduğunu, Türkçe ş'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
49-Zetasizm hangi tezi savunur?
Zetasizm, z'leşme, Çuvaşça ve Moğolca'daki r'nin asli olduğunu, Türkçe z'nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüştür.
50-Çuvaş Türkçesinin, Altay dilleri grubu içerisinde yer aldığı hangi bilgin tarafından ispatlanmıştır?
Wilhelm Schott Altay dilleri için en karakteristik özellik olan,
- Türkçe /z/=Çuvaşça /r/
- Türkçe /ş/=Çuvaşça /l/
51-Çuvaş Türkçesi dahil olmak üzere bütün Türk Dillerinin ata dönemi hangi dönemdir?
Çuvaş Türkçesi dahil olmak üzere bütün Türk Dillerinin ata dönemi İlk Türkçe Dönemidir. İlk Türkçe Döneminde, Proto-Türkçe döneminde r//z ve l//ş denklikleri dolayısıyla daha sonra ortaya çıkacak olan ayrışma henüz gerçekleşmemiştir.
52-Ana Türkçe ve Ana Çuvaşça Dönemi hangi zaman aralığını kapsamaktadır?
Altay Dilleri Teorisine göre Ana Türkçe ve Ana Çuvaşça dönemi, doğumun ilk yıllarından ilk Türkçe yazılı belgelerin bulunuşuna kadarki dönemi kapsamaktadır. Tarihte Türk oldukları bilinen Hun, Avar, Peçenek, Bulgar boylarından kalan, tarihi kaynaklarda geçen boy, hükümdar ve yer adlarının Türkçe olması bu dönemin en önemli tanıklarıdır.
53-Moğolca /r/ ve /l/'nin Türkçe /z/ ve /ş/'ye denk geldiğini ilk kim fark etmiştir?
Schott'un Türkçe ve Çuvaşça için geliştirdiği /r/ ve /l/'nin Türkçe'deki /z/ ve /ş/'ye denkliğinin Moğolca için de geçerli olduğunu ilk tespit eden Gustaf John Ramstedt'tir. Bu tespitten sonra Ramstedt başta rotasizm-lambdaizm tezini benimsemişse de daha sonra bunun tersini, zetasizm-sigmatizmi savunmuştur.
54-Sergey Efimoviç Malov, Türk Dili tarihini hangi dönemlere ayırmıştır?
Sergey Efimoviç Malov, Türk Dili tarihini,
55-Türk Dilinin ve Türk Tarihinin en eski belgeleri nelerdir?
Türk Dilinin ve Türk Tarihinin en eski belgeleri Köl Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk Yazıtlarıdır.
56-Orhun harfli yazıtların varlığı ne zamandan beri bilinmektedir?
Orhun harfli yazıtların varlığından ilk olarak söz eden Çin yıllıklarıdır. Ayrıca 13. yüzyıl İlhanlı tarihçisi Alaüddin Cüveyni, dünya tarihi ile ilgili Tarih-i Cihan-güşâ adlı eserinde Orhun harfleriyle yazılmış Türk kitabelerinden bahseder. Eserlerinde çeşitli vesilelerle Orhun harfli yazılı taşlardan bahseden başka yazarlar olmuşsa da, bunları kitap malzemesi olarak değerlendiren ve bilim dünyasının dikkatine sunan kişiler İsveçli subay Philip Johan Tabbert von Strahlenberg ve Alman coğrafyacı Daniel Gotlieb Messerschmidt'tir.
95-Azerbaycan ve Türkiye şiveleri arasındaki ayrılığın başlıca sebepleri nelerdir?
Azerbaycan ve Türkiye şiveleri Batı Oğuzcasının iki önemli alt kolunu oluşturur. İki kol arasındaki ayrılığın en önemli iki sebebi,
96-15. yüzyıl ile arasında Türk Dünyasında hâkim olan yazı dilleri hangileridir?
15. ve 20. yüzyıllar arasında Türk Dünyasının doğusunda Çağatayca, batısında Osmanlıca yazı dilleri hâkimdi.
97-Osmanlıca ve Çağatayca yazı dillerinin hakimiyetleri ne zaman sona ermiştir?
15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar doğuda Çağatayca, batıda Osmanlıca hâkim olmuştur. Bu iki yazı dili 20. yüzyılın başlarına kadar Türk Dünyasının batı ve doğu yakasında devam etmiş, yeni yazı dillerinin oluşumuyla son bulmuştur.
98-Klasik Çağatay Türkçesinin yerini günümüzde hangi lehçe almıştır?
Klasik Çağatay Türkçesinin yerini günümüzde Modern Özbekçe almıştır.
99-Yeni Oğuzca hangi kollara ayrılmaktadır?
Yeni Oğuzcanın doğu kolunu Türkmence batı kolunu Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi oluşturmaktadır. Türkiye Türkçesi deyiminden Türkiye ve Osmanlı toprakları içindeki Türklerin kullandıkları Türkçe anlaşılmaktadır.
100-Karagas ve Koybal dilleri üzerine ilk gramer kitabını kim yazmıştır?
Karagas ve Koybal dilleri üzerine ilk gramer kitabı, Matthias Alexander Castrèn'in 1888'de yayınladığı "Koybalca ve Karagasça Grameri Denemesi"dir.
101-Çuvaş Türkçesi günümüzde hangi bölgelerde konuşulur?
53-Moğolca /r/ ve /l/'nin Türkçe /z/ ve /ş/'ye denk geldiğini ilk kim fark etmiştir?
Schott'un Türkçe ve Çuvaşça için geliştirdiği /r/ ve /l/'nin Türkçe'deki /z/ ve /ş/'ye denkliğinin Moğolca için de geçerli olduğunu ilk tespit eden Gustaf John Ramstedt'tir. Bu tespitten sonra Ramstedt başta rotasizm-lambdaizm tezini benimsemişse de daha sonra bunun tersini, zetasizm-sigmatizmi savunmuştur.
54-Sergey Efimoviç Malov, Türk Dili tarihini hangi dönemlere ayırmıştır?
Sergey Efimoviç Malov, Türk Dili tarihini,
- En Eski Türkçe
- Eski Türkçe
- Yeni Türkçe
- En Yeni Türkçe
55-Türk Dilinin ve Türk Tarihinin en eski belgeleri nelerdir?
Türk Dilinin ve Türk Tarihinin en eski belgeleri Köl Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk Yazıtlarıdır.
56-Orhun harfli yazıtların varlığı ne zamandan beri bilinmektedir?
Orhun harfli yazıtların varlığından ilk olarak söz eden Çin yıllıklarıdır. Ayrıca 13. yüzyıl İlhanlı tarihçisi Alaüddin Cüveyni, dünya tarihi ile ilgili Tarih-i Cihan-güşâ adlı eserinde Orhun harfleriyle yazılmış Türk kitabelerinden bahseder. Eserlerinde çeşitli vesilelerle Orhun harfli yazılı taşlardan bahseden başka yazarlar olmuşsa da, bunları kitap malzemesi olarak değerlendiren ve bilim dünyasının dikkatine sunan kişiler İsveçli subay Philip Johan Tabbert von Strahlenberg ve Alman coğrafyacı Daniel Gotlieb Messerschmidt'tir.
57-Türk Dilinin tarihlendirilmiş en eski yazıtı hangisidir?
Türk yazı dilinin ilk örnekleri 7. yüzyıla aittir. Bugüne kadarki bilgiler ışığında, Türk Dilinin tarihlendirilmiş en eski yazıtı, Çoyren (688-692) yazıtıdır.
58-Türk Dilinin en eski yazıtı Çoyren Yazıtı görünmesine rağmen, Orhun yazıtlarının Türkçemizin ve tarihimizin en eski belgeleri olarak kabul edilmesinin arkasında yatan sebepler nelerdir?
Dilimizin ve tarihimizin en önemli belgeleri olan Köl Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtları Çoyren Yazıtından yaklaşık 40 yıl sonra yazılmaya başlanmıştır. Her ne kadar en eski yazıt Çoyren Yazıtı gösterilse de, Orhun Yazıtları Türk Dilinin en eski belgeleri olarak değerlendirilir. Bunun nedeni bu yazıtlardaki metinlerin anlaşılabilecek uzunlukta olması, Köktürk harfleriyle yazılmış pek çok taşta olduğu gibi silinti ve tahribatın çok fazla olmamasıdır.
59-Ligeti'ye göre Türk yazı dili ne zaman başlamıştır?
Layoş Ligeti'nin Türkiye Türkçesine "Çin Yazısıyla Yazılmış Barbar Glossaları Meselesi" olarak çevrilmiş makalesi, Türk Dilinin dönemlendirmesi konusunda yapılmış ilk çalışmalardan biridir. Ligeti, makalesinde Türk yazı diilinin başlangıcını 6. yüzyıl olarak verir.
60-Köprülü'ye göre dil ve edebiyat tarihini dönemlere ayırırken ilk olarak hangi koşul göz önünde bulundurulmalıdır?
Fuad Köprülü dil ve edebiyat tarihini dönemlere ayırırken filolojik karakterleri ihmal etmemek gerektiğini, ancak birinci koşul olarak toplayıcı tarihi ve edebi karakterleri göz önünde bulundurmanın gerekliliğine vurgu yapmıştır.
61-Eski Türkçe Döneminin temel özellikleri nelerdir?
Eski Türkçe Dönemi, Türk yazı dili tarihinin başlangıç noktasıdır. Başlangıç aşaması Köktürkçe olmakla birlikte Uygurca ve Karahanlı yazı dillerini de kapsar.
62-Ligeti'ye göre Eski Türkçe hangi alt devirleri kapsamaktadır?
Layoş Ligeti'nin Türk Dilini dönemlendirmesi şöyledir:
63-Ahmet Caferoğlu'na göre Eski Türkçe Dönemi hangi alt devirleri kapsamaktadır?
Ahmet Caferoğlu, Türk Dili Tarihi adlı kitabında Köktürk ve Uygur devirlerini Eski Türkçe başlığı altında ele almıştır.
64-Nuri Yüce'ye göre Eski Türkçe Dönemi hangi zaman dilimini kapsamaktadır?
Nuri Yüce, 6.-9. yüzyıllar arasındaki dönemi Eski Türkçe diye adlandırmıştır.
66-Róna-Tas'a göre Erken Eski Türkçe dönemi hangi yılları kapsamaktadır?
Andràs Róna-Tas'ın 1941'de yayımladığı An Introduction to Turcology adlı eserde Eski Türkçe Dönemi,
67-Róna-Tas Geç Eski Türkçe dönemini hangi alt dönemlere ayırmıştır?
Andràs Róna-Tas'ın 1991'de yayımladığı An Introduction To Turcology adlı eserinde Geç Eski Türkçe dönemini,
68-Eski Türkçe döneminde hangi yazı dilleri kullanılmıştır?
Eski Türkçe döneminde,
69-Uygur yazısı hangi zaman aralığında kullanılmıştır?
Uygur yazısı 8. ve 18. yüzyıllar arasında kullanılmıştır.
70-Uygurca ekler ile Göktürkçe ekler arasındaki en önemli farklar nelerdir?
Uygurcadaki bazı eklerde biçim ve fonksiyon fakları dikkat çeker. Datif eki -ke, -ka'nın yanında -ye, -ya ve -e, -a da kullanılmıştır. Ablatif eki olarak -tin, -tın, -din, -dın kullanılmıştır. -gey, -gay ekine gelecek zaman, -ning, -nıng ekine genitif görevi verilmiştir.
71-Eski Türkçe döneminde yazı dilleri arasında bulunan farklılıklar hangi nedenlerden kaynaklanmaktadır?
Eski Türkçe döneminin yazı dilleri arasında bulunan dil farklarının başlıca nedenleri arasında,
72-Johanson'a göre Türk Dilinin Daha Eski Dönemi hangi alt gruplardan oluşur?
Lars Johanson'un "History of Turkic" adlı makalesinde Türk Dilinin yazı dili olmasından sonraki aşamaları ele alınır. Makalede 7. yüzyıldan Cengiz Han istilasına kadarki dönem "Daha Eski Dönem" başlığı altında verilmiş olup,
73-Eski Türkçe döneminde Köktürk ve Uygur Türkçelerine oranla en köklü değişikliği Karahanlı Türkçesinin yaşamasının en önemli sebebi nedir?
Karahanlılar İslamiyet'i resmen kabul eden ilk Türk devletidir. Eski Türkçe dönemi içerisinde yer alan Karahanlı Türkçesindeki en köklü değişiklik resmi din olarak kabul edilen İslamiyet'in etkisiyle Arap alfabesinin kullanılmaya başlanmasıdır.
74-Grønbech'e göre Kuzey Türkçesi grubu hangi ağızlardan oluşmaktadır?
Kaare Grønbech'in Yeni Türkçe Dönemi içerisinde ele aldığı Kuzey Türkçesi grubu,
75-Róna-Tas, Karahanlı Türkçesini hangi dönem içinde ele almıştır?
Róna-Tas, Orta Türkçe Dönemini 13. yüzyıldan başlatır. Dolayısıyla ona göre, 10. yüzyılda yazılı ürünlerini vermeye başlayan Karahanlı Türkçesi, Geç Eski Türkçe Döneminin 1000 ile 1200'lü yıllar arasını içeren 3. basamağını oluşturur.
76-Orta Türkçe terimi ilk olarak kim tarafından kullanılmıştır?
Orta Türkçe terimi, ilk kez 1928'de Kaşgarlı Mahmut Sözlüğünün, yani Divan-ı Lügat'it-Türk'ün söz varlığı ile ilgili çalışmasında, Carl Brockelmann tarafından Karahanlı Türkçesi için kullanılmıştır.
77-Ligeti'ye göre Orta Türkçe Dönemi hangi alt devirleri kapsamaktadır?
Ligeti'ye göre, 10. yüzyıl ile 15. yüzyıl arası dönem Orta Türkçe Dönemidir. Buna göre Ligeti,
78-Maniheizmi ortaya çıkaran faktörler nelerdir?
Maniheizmi ortaya çıkaran faktörler,
79-Ligeti'nin yapmış olduğu dönemlendirmede en dikkat çeken özellik nedir?
Layoş Ligeti'nin yapmış olduğu dönemlendirmede ilk dikkati çeken özellik kronolojik kaygının güdülmesi olmuştur. Bu yüzden Ligeti, 18. yüzyıl sonrası Uygur Türkçesinde yazılmış Maniheist ve Budist yazmaları Orta Türkçe içinde değerlendirmiş, Köktürk ve Uygurca devirleri yöne eski Türkçe dönemi içerisinde ele almıştır. Bunda kuşkusuz A. von Gabain'in 1941'de yazmış olduğu Alttürkische Grammatik adlı eserin etkisi vardır.
82-Orta Türkçe Dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatma düşüncesinin arkasında yatan en önemli sebep nedir?
Karahanlı Devleti İslamiyeti resmen kabul eden ilk Türk devletidir. Karahanlı Türkçesini yeni dönemin başlangıcı olarak göstermek İslamiyetin kabulünü ölçü olarak alma düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Buna göre İslamiyetin kabulünden önceki dönem Eski Türkçe, sonraki dönem ise Orta Türkçe olarak kabul edilmiştir.
83-Róna-Tas, Orta Türkçeyi hangi olaydan sonra başlatmıştır?
Andràs Róna-Tas'ın Türk Dilini dönemlendirme çalışmalarında dikkat çeken nokta, onun Karahanlı Türkçesini Geç Eski Türkçe Döneminin 3. Alt Devrinde değerlendirmesidir. Diğer bir deyişle Orta Türkçe Dönemini 1200'lerden itibaren, Cengiz Han istilası ile başlatmasıdır. Türk Dilinin yeni bir dönemini başlatmada Róna-Tas'ın seçmiş olduğu olgu, Türklerin İslamiyeti kabulü değil Cengiz Han istilasıdır. 13. yüzyılda bir dünya sistemi kurmuş olan Moğolların yapmış olduğu istilalar ile Türk Dünyasının farklı yer ve zamanlarında yeni yazı dilleri ve bugünün bağımsız dil grupları oluşmuştur. 13. yüzyıldan itibaren Türk Dünyasının doğu kanadında ortaya çıkan Türk yazı dili yanında batı kanadında da yeni bir yazı dili daha kendini göstermiştir.
84-Róna-Tas, Moğol dönemi Uygur metinlerini hangi dönem içinde değerlendirmiştir?
İslamiyet'in etkisinden uzak olan Moğol dönemi Uygur metinleri, Róna-Tas'ın çalışmasında Orta Türkçe kapsamı içinde ele alınmıştır.
85-Nuri Yüce'ye göre Orta Türkçe Dönemi ne zaman başlamıştır?
Nuri Yüce, Orta Türkçe Dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatır.
86-Nuri Yüce Orta Türkçe dönemini hangi alt dönemlere ayırmıştır?
Nuri Yüce, 1987 yılında yaptığı çalışmada Orta Türkçe Dönemini,
87-Ahmet Caferoğlu Orta Türkçe Dönemini ne zamandan itibaren başlatmıştır?
Ahmet Caferoğlu Orta Türkçe Dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatmaktadır.
88-Ahmet Caferoğlu hangi lehçeleri Müşterek Orta Asya Türkçesi olarak adlandırmıştır?
Ahmet Caferoğlu, Türk Dili Tarihi adlı eserinde Türk Dünyasının doğu kolundaki lehçeleri Müşterek Orta Asya Türkçesi olarak adlandırmaktadır. Caferoğlu, Müşterek Orta Asya Türkçesini,
89-Ahmet Caferoğlu'na göre Orta Asya Türkçesinin en parlak devri hangisidir?
Ahmet Caferoğlu'na göre, Orta Asya Türkçesinin en parlak devrini Çağatay Türkçesi teşkil eder.
58-Türk Dilinin en eski yazıtı Çoyren Yazıtı görünmesine rağmen, Orhun yazıtlarının Türkçemizin ve tarihimizin en eski belgeleri olarak kabul edilmesinin arkasında yatan sebepler nelerdir?
Dilimizin ve tarihimizin en önemli belgeleri olan Köl Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtları Çoyren Yazıtından yaklaşık 40 yıl sonra yazılmaya başlanmıştır. Her ne kadar en eski yazıt Çoyren Yazıtı gösterilse de, Orhun Yazıtları Türk Dilinin en eski belgeleri olarak değerlendirilir. Bunun nedeni bu yazıtlardaki metinlerin anlaşılabilecek uzunlukta olması, Köktürk harfleriyle yazılmış pek çok taşta olduğu gibi silinti ve tahribatın çok fazla olmamasıdır.
59-Ligeti'ye göre Türk yazı dili ne zaman başlamıştır?
Layoş Ligeti'nin Türkiye Türkçesine "Çin Yazısıyla Yazılmış Barbar Glossaları Meselesi" olarak çevrilmiş makalesi, Türk Dilinin dönemlendirmesi konusunda yapılmış ilk çalışmalardan biridir. Ligeti, makalesinde Türk yazı diilinin başlangıcını 6. yüzyıl olarak verir.
60-Köprülü'ye göre dil ve edebiyat tarihini dönemlere ayırırken ilk olarak hangi koşul göz önünde bulundurulmalıdır?
Fuad Köprülü dil ve edebiyat tarihini dönemlere ayırırken filolojik karakterleri ihmal etmemek gerektiğini, ancak birinci koşul olarak toplayıcı tarihi ve edebi karakterleri göz önünde bulundurmanın gerekliliğine vurgu yapmıştır.
61-Eski Türkçe Döneminin temel özellikleri nelerdir?
Eski Türkçe Dönemi, Türk yazı dili tarihinin başlangıç noktasıdır. Başlangıç aşaması Köktürkçe olmakla birlikte Uygurca ve Karahanlı yazı dillerini de kapsar.
62-Ligeti'ye göre Eski Türkçe hangi alt devirleri kapsamaktadır?
Layoş Ligeti'nin Türk Dilini dönemlendirmesi şöyledir:
- 6.-9. yüzyıllar: Eski Türkçe
- 10.-15. yüzyıllar: Orta Türkçe
- 16. yüzyıl-Günümüz: Yeni Türkçe
Ligeti'ye göre, Türk yazı dilinin başlangıcı olan 6. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar olan dönem Eski Türkçe dönemidir. Ligeti, Köktürkçe, Uygurca ve Eski Kırgızca devirlerini bu döneme dahil etmiştir.
63-Ahmet Caferoğlu'na göre Eski Türkçe Dönemi hangi alt devirleri kapsamaktadır?
Ahmet Caferoğlu, Türk Dili Tarihi adlı kitabında Köktürk ve Uygur devirlerini Eski Türkçe başlığı altında ele almıştır.
64-Nuri Yüce'ye göre Eski Türkçe Dönemi hangi zaman dilimini kapsamaktadır?
Nuri Yüce, 6.-9. yüzyıllar arasındaki dönemi Eski Türkçe diye adlandırmıştır.
65-Grønbech Türk Dili hangi dönemlere ayırmıştır?
Mongolist ve Türkolog Kaare Grønbech, Türk Dilini yazılı ürünler vermeye başladığı Orhun Türkçesi döneminden başlayarak,
- Eski Türkçe
- Orta Türkçe
- Yeni Türkçe
olmak üzere üç döneme ayırmıştır. Buna göre Eski Türkçe,
- Orhun
- Uygur
lehçelerini kapsarken Orta Türkçe,
- Kaşgar
- Çağatay
- Kuman Eski Türkiye,
- Güney (Osmanlı, Azerbaycan, Türkmen) Lehçesi
- Batı Türkistan (Özbek, Hive) Lehçeleri
- Doğu (Kaşgar, Kuça, Turfan, Komul, Tarançi) Lehçesi
- Kuzey (Koybal, Altay, Abakan, Soyon, Urganhay) Lehçesi
- Kıpçak (Kırgız, Kazan, Başkurt, Karayim) Lehçesini kapsar.
66-Róna-Tas'a göre Erken Eski Türkçe dönemi hangi yılları kapsamaktadır?
Andràs Róna-Tas'ın 1941'de yayımladığı An Introduction to Turcology adlı eserde Eski Türkçe Dönemi,
- Erken Eski Türkçe Dönemi
- Geç Eski Türkçe Dönemi
67-Róna-Tas Geç Eski Türkçe dönemini hangi alt dönemlere ayırmıştır?
Andràs Róna-Tas'ın 1991'de yayımladığı An Introduction To Turcology adlı eserinde Geç Eski Türkçe dönemini,
- 550-700: Birinci Geç Eski Türkçe Dönemi
- 700-1000: İkinci Geç Eski Türkçe Dönemi
- 1000-1200: Üçüncü Geç Eski Türkçe Dönemi
68-Eski Türkçe döneminde hangi yazı dilleri kullanılmıştır?
Eski Türkçe döneminde,
- Köktürk
- Uygur
- Karahanlı
69-Uygur yazısı hangi zaman aralığında kullanılmıştır?
Uygur yazısı 8. ve 18. yüzyıllar arasında kullanılmıştır.
70-Uygurca ekler ile Göktürkçe ekler arasındaki en önemli farklar nelerdir?
Uygurcadaki bazı eklerde biçim ve fonksiyon fakları dikkat çeker. Datif eki -ke, -ka'nın yanında -ye, -ya ve -e, -a da kullanılmıştır. Ablatif eki olarak -tin, -tın, -din, -dın kullanılmıştır. -gey, -gay ekine gelecek zaman, -ning, -nıng ekine genitif görevi verilmiştir.
71-Eski Türkçe döneminde yazı dilleri arasında bulunan farklılıklar hangi nedenlerden kaynaklanmaktadır?
Eski Türkçe döneminin yazı dilleri arasında bulunan dil farklarının başlıca nedenleri arasında,
- bağlı bulundukları kültür daireleri
- Türk boylarının ağız farklılıkları
- coğrafya
- söz dağarcığı farklılıkları
72-Johanson'a göre Türk Dilinin Daha Eski Dönemi hangi alt gruplardan oluşur?
Lars Johanson'un "History of Turkic" adlı makalesinde Türk Dilinin yazı dili olmasından sonraki aşamaları ele alınır. Makalede 7. yüzyıldan Cengiz Han istilasına kadarki dönem "Daha Eski Dönem" başlığı altında verilmiş olup,
- Doğu Eski Türk Dili
- Eski Uygur Türkçesi
- Karahanlı Türkçesi
73-Eski Türkçe döneminde Köktürk ve Uygur Türkçelerine oranla en köklü değişikliği Karahanlı Türkçesinin yaşamasının en önemli sebebi nedir?
Karahanlılar İslamiyet'i resmen kabul eden ilk Türk devletidir. Eski Türkçe dönemi içerisinde yer alan Karahanlı Türkçesindeki en köklü değişiklik resmi din olarak kabul edilen İslamiyet'in etkisiyle Arap alfabesinin kullanılmaya başlanmasıdır.
74-Grønbech'e göre Kuzey Türkçesi grubu hangi ağızlardan oluşmaktadır?
Kaare Grønbech'in Yeni Türkçe Dönemi içerisinde ele aldığı Kuzey Türkçesi grubu,
- Koybal
- Altay
- Abakan
- Soyon
- Uryanhan
75-Róna-Tas, Karahanlı Türkçesini hangi dönem içinde ele almıştır?
Róna-Tas, Orta Türkçe Dönemini 13. yüzyıldan başlatır. Dolayısıyla ona göre, 10. yüzyılda yazılı ürünlerini vermeye başlayan Karahanlı Türkçesi, Geç Eski Türkçe Döneminin 1000 ile 1200'lü yıllar arasını içeren 3. basamağını oluşturur.
76-Orta Türkçe terimi ilk olarak kim tarafından kullanılmıştır?
Orta Türkçe terimi, ilk kez 1928'de Kaşgarlı Mahmut Sözlüğünün, yani Divan-ı Lügat'it-Türk'ün söz varlığı ile ilgili çalışmasında, Carl Brockelmann tarafından Karahanlı Türkçesi için kullanılmıştır.
77-Ligeti'ye göre Orta Türkçe Dönemi hangi alt devirleri kapsamaktadır?
Ligeti'ye göre, 10. yüzyıl ile 15. yüzyıl arası dönem Orta Türkçe Dönemidir. Buna göre Ligeti,
- Uygur yazı dilinin kuruluşu
- Çağatay yazı dili
- Kıpçak ve Oğuz dil yadigarları
78-Maniheizmi ortaya çıkaran faktörler nelerdir?
Maniheizmi ortaya çıkaran faktörler,
- Zerdüşt dualizmi
- Babilonya folkloru
- Budist ahlak ilkeleri
- Hristiyan unsurlardır
79-Ligeti'nin yapmış olduğu dönemlendirmede en dikkat çeken özellik nedir?
Layoş Ligeti'nin yapmış olduğu dönemlendirmede ilk dikkati çeken özellik kronolojik kaygının güdülmesi olmuştur. Bu yüzden Ligeti, 18. yüzyıl sonrası Uygur Türkçesinde yazılmış Maniheist ve Budist yazmaları Orta Türkçe içinde değerlendirmiş, Köktürk ve Uygurca devirleri yöne eski Türkçe dönemi içerisinde ele almıştır. Bunda kuşkusuz A. von Gabain'in 1941'de yazmış olduğu Alttürkische Grammatik adlı eserin etkisi vardır.
80-Grønbech Orta Türkçe dönemini ne zamandan itibaren başlatmıştır?
Kaare Grønbech, Eski Türkçe döneminden sonra gelen Orta Türkçe dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatmış ve bu dönemi de bugünkü lehçelerin ortaya çıktığı 20. yüzyıl başlarına kadar getirmiştir.
81-Grønbech'in tasnifine göre Orta Türkçe hangi lehçelerden oluşmaktadır?
Kaare Grønbech'in tasnifine göre Orta Türkçe,
81-Grønbech'in tasnifine göre Orta Türkçe hangi lehçelerden oluşmaktadır?
Kaare Grønbech'in tasnifine göre Orta Türkçe,
- Kaşgar
- Çağatay
- Kuman
- Eski Osmanlı
82-Orta Türkçe Dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatma düşüncesinin arkasında yatan en önemli sebep nedir?
Karahanlı Devleti İslamiyeti resmen kabul eden ilk Türk devletidir. Karahanlı Türkçesini yeni dönemin başlangıcı olarak göstermek İslamiyetin kabulünü ölçü olarak alma düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Buna göre İslamiyetin kabulünden önceki dönem Eski Türkçe, sonraki dönem ise Orta Türkçe olarak kabul edilmiştir.
83-Róna-Tas, Orta Türkçeyi hangi olaydan sonra başlatmıştır?
Andràs Róna-Tas'ın Türk Dilini dönemlendirme çalışmalarında dikkat çeken nokta, onun Karahanlı Türkçesini Geç Eski Türkçe Döneminin 3. Alt Devrinde değerlendirmesidir. Diğer bir deyişle Orta Türkçe Dönemini 1200'lerden itibaren, Cengiz Han istilası ile başlatmasıdır. Türk Dilinin yeni bir dönemini başlatmada Róna-Tas'ın seçmiş olduğu olgu, Türklerin İslamiyeti kabulü değil Cengiz Han istilasıdır. 13. yüzyılda bir dünya sistemi kurmuş olan Moğolların yapmış olduğu istilalar ile Türk Dünyasının farklı yer ve zamanlarında yeni yazı dilleri ve bugünün bağımsız dil grupları oluşmuştur. 13. yüzyıldan itibaren Türk Dünyasının doğu kanadında ortaya çıkan Türk yazı dili yanında batı kanadında da yeni bir yazı dili daha kendini göstermiştir.
84-Róna-Tas, Moğol dönemi Uygur metinlerini hangi dönem içinde değerlendirmiştir?
İslamiyet'in etkisinden uzak olan Moğol dönemi Uygur metinleri, Róna-Tas'ın çalışmasında Orta Türkçe kapsamı içinde ele alınmıştır.
85-Nuri Yüce'ye göre Orta Türkçe Dönemi ne zaman başlamıştır?
Nuri Yüce, Orta Türkçe Dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatır.
86-Nuri Yüce Orta Türkçe dönemini hangi alt dönemlere ayırmıştır?
Nuri Yüce, 1987 yılında yaptığı çalışmada Orta Türkçe Dönemini,
- 11.-15. yüzyıllar: Yazı dili olma
- 16.-20. yüzyıllar: Gelişme
87-Ahmet Caferoğlu Orta Türkçe Dönemini ne zamandan itibaren başlatmıştır?
Ahmet Caferoğlu Orta Türkçe Dönemini Karahanlı Türkçesi ile başlatmaktadır.
88-Ahmet Caferoğlu hangi lehçeleri Müşterek Orta Asya Türkçesi olarak adlandırmıştır?
Ahmet Caferoğlu, Türk Dili Tarihi adlı eserinde Türk Dünyasının doğu kolundaki lehçeleri Müşterek Orta Asya Türkçesi olarak adlandırmaktadır. Caferoğlu, Müşterek Orta Asya Türkçesini,
- Hakaniye Türkçesi
- Harezm Türkçesi
- Çağatay Türkçesi
89-Ahmet Caferoğlu'na göre Orta Asya Türkçesinin en parlak devri hangisidir?
Ahmet Caferoğlu'na göre, Orta Asya Türkçesinin en parlak devrini Çağatay Türkçesi teşkil eder.
90-Samoyloviç'in yaptığı dönemlendirme çalışmasının Türkoloji bakımından önemi nedir?
Aleksandr Nikolayeviç Samoyloviç 1928 yılında Türk Dilini dönemlendirme çalışması yapmıştır. Bu çalışma Abdülkadir İnan tarafından "Orta Asya Edebi Dili Tarihine dair" adıyla Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Çalışmada, İslamiyeti kabul ettikten sonraki Türkistan'daki yani Türk Dünyasının doğu kolundaki yazı dilleri yer almaktadır. Samoyloviç'in söz konusu makalesi, Türk Dilinin tarihini dönemlere ayrılmasında Harezm Türkçesine yer vermesi bakımından önemlidir.
91-Köprülü'ye göre Çağatay Türkçesinin oluşmasını sağlayan olay nedir?
Fuat Köprülü, Harezm Türkçesi dönemi olan 13. ve 14. yüzyılı ilk Çağatay devri içinde değerlendirmektedir. Köprülü'ye göre, Çağatay Türkçesinin meydana gelişinde ortak karakter Cengiz Han istilasıdır.
92-Fuad Köprülü'ye göre İlk Çağatay Dönemi hangi yüzyılları kapsamaktadır?
Fuad Köprülü, Harezm Türkçesi dönemi olan 13. ve 14. yüzyılları ilk Çağatay dönemi içinde değerlendirir.
93-Orta Türkçe Döneminin Cengiz Han hareketiyle başlatılmasının arkasındaki mantık nedir?
840'tan sonra batıya doğru hareketlenen Türk boylarının şekillenmesinde asıl etken Cengiz Han hareketidir. Bundan dolayı Orta Türkçe Dönemi Cengiz Han hareketiyle başlatılmaktadır.
94-Kıpçak Lehçesi hangi alt grupları kapsamaktadır?
Kıpçak Lehçesi,
91-Köprülü'ye göre Çağatay Türkçesinin oluşmasını sağlayan olay nedir?
Fuat Köprülü, Harezm Türkçesi dönemi olan 13. ve 14. yüzyılı ilk Çağatay devri içinde değerlendirmektedir. Köprülü'ye göre, Çağatay Türkçesinin meydana gelişinde ortak karakter Cengiz Han istilasıdır.
92-Fuad Köprülü'ye göre İlk Çağatay Dönemi hangi yüzyılları kapsamaktadır?
Fuad Köprülü, Harezm Türkçesi dönemi olan 13. ve 14. yüzyılları ilk Çağatay dönemi içinde değerlendirir.
93-Orta Türkçe Döneminin Cengiz Han hareketiyle başlatılmasının arkasındaki mantık nedir?
840'tan sonra batıya doğru hareketlenen Türk boylarının şekillenmesinde asıl etken Cengiz Han hareketidir. Bundan dolayı Orta Türkçe Dönemi Cengiz Han hareketiyle başlatılmaktadır.
94-Kıpçak Lehçesi hangi alt grupları kapsamaktadır?
Kıpçak Lehçesi,
- Kuman-Kıpçak
- Bulgar-Kıpçak
- Kırgız-Kıpçak
95-Azerbaycan ve Türkiye şiveleri arasındaki ayrılığın başlıca sebepleri nelerdir?
Azerbaycan ve Türkiye şiveleri Batı Oğuzcasının iki önemli alt kolunu oluşturur. İki kol arasındaki ayrılığın en önemli iki sebebi,
- Kuzeyden gelen Kıpçak unsurların etkisi
- İlhanlılar döneminden kalan Moğol unsurların etkisidir
96-15. yüzyıl ile arasında Türk Dünyasında hâkim olan yazı dilleri hangileridir?
15. ve 20. yüzyıllar arasında Türk Dünyasının doğusunda Çağatayca, batısında Osmanlıca yazı dilleri hâkimdi.
97-Osmanlıca ve Çağatayca yazı dillerinin hakimiyetleri ne zaman sona ermiştir?
15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar doğuda Çağatayca, batıda Osmanlıca hâkim olmuştur. Bu iki yazı dili 20. yüzyılın başlarına kadar Türk Dünyasının batı ve doğu yakasında devam etmiş, yeni yazı dillerinin oluşumuyla son bulmuştur.
98-Klasik Çağatay Türkçesinin yerini günümüzde hangi lehçe almıştır?
Klasik Çağatay Türkçesinin yerini günümüzde Modern Özbekçe almıştır.
99-Yeni Oğuzca hangi kollara ayrılmaktadır?
Yeni Oğuzcanın doğu kolunu Türkmence batı kolunu Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi oluşturmaktadır. Türkiye Türkçesi deyiminden Türkiye ve Osmanlı toprakları içindeki Türklerin kullandıkları Türkçe anlaşılmaktadır.
100-Karagas ve Koybal dilleri üzerine ilk gramer kitabını kim yazmıştır?
Karagas ve Koybal dilleri üzerine ilk gramer kitabı, Matthias Alexander Castrèn'in 1888'de yayınladığı "Koybalca ve Karagasça Grameri Denemesi"dir.
101-Çuvaş Türkçesi günümüzde hangi bölgelerde konuşulur?
Çuvaş Türkçesi Rusya'nın orta kısmında Ural Dağlarının batısında yaşayan Çuvaş Türkleri tarafından konuşulur. Çuvaş Türkçesi, Türkçe'nin en uzak koludur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder