Review: Mai ve Siyah

Mai ve Siyah by Halid Ziya Uşaklıgil
My rating: 0 of 5 stars

Romanda 19. yüzyıl sonunda İstanbul'da sürdürülen hayat çeşitli yönleriyle hareket noktası alınmıştır. Her şeyden önce eserin başında yer alan Tepebaşı'ndaki ziyafet sahnesi ve burada tanıtılan kişiler, sonra bunların hayatın akışı içerisinde karşılıklı ilişkileri, dostlukları, sitemleri, farklılıkları eserin zihniyeti hakkında kanaat sahibi olmamıza imkân verir.


Zihniyet sürdürülen hayatı realist terbiyeye göre, bireysel olarak değerlendirme ve anlatmaya izin veren bir zevk ve anlayıştır demek yerinde olur.

Olay örgüsü

Eseri dört birime ayırmak mümkündür. İlk birim Tepebaşı'ndaki ziyafet sahnesi ve burada bulunan insanları tanıtmakla görevli kısımdır. İkinci birimde Ahmet Cemil'in matbaa çevresinde faaliyetleri, Raci ile ilişkileri, bu çevredeki arkadaşlıkları anlatılır. Üçüncü birimde Ahmet Şevki Efendi, Ahmet Cemil'e kız kardeşi İkbal'i matbaa sahibinin oğlu Vehbi Bey'le evlendirmesini teklif eder. Dördüncü ve son birim, İkbal'in ölümü ile başlar. Eserin tamamında bu birimler Ahmet Cemil etrafında birleşen, iç içe girmiş olaylarla birbirine bağlanır.

Eser yapı bakımından sergüzeşt romanlarını düşündürmektedir. Bu romanın dikkate değer özelliklerinden birisi, birimlerin zaman akışı içerisinde belirli bir noktada başlayıp bitmemesi, birbirini tamamlayan ve iç içe geçmiş olaylarla hayatın gerçekliğini, okuyucuda gerçeklik duygusu uyandıracak tarzda dile getirmesidir.

Kişiler

Romandaki olayların ve onları yaşayan şahıslar dünyasının merkezinde Ahmet Cemil bulunmaktadır. Ahmet Cemil'in çevresindeki kişileri, ailesi ile ilgili olanlar, sanat anlayışı ve zevk birlikteliği ile ilgili olanlar, matbaa çevresi ile ilgili olanlar diye gruplandırmak mümkündür. Ahmet Cemil'in Hüseyin Nazmi ile ilişkisi, adeta Lamia'ya duyduğu alaka ile zenginleşir. Romandaki diğer bazı şahıslar, Ahmet Cemil ile bir iletişime sokularak değerlendirilmiştir. Romanda Raci eskiyi Ahmet Cemil de yeniyi temsil eder. Eser boyunca Ahmet Cemil ve Hüseyin Nazmi ile Raci'nin farklılıkları dikkatlere sunulur. Raci dağınıktır. Kendisini şair zannetmektedir. Yeni ile alakası yoktur. Ahmet Cemil ile Hüseyin Nazmi'yi ise aynı sanat ve zevk anlayışı birleştirir.

Mekân

Eserde mekân Ahmet Cemil'in babasından kalan Süleymaniye'deki küçük ev, Hüseyin Nazmi'nin köşkü, Beyoğlu ve çevresi, Tepebaşı'ndaki Gazino'dur. Denilebilir ki mekân-insan bütünleşmesine özel değer verilmiştir. İş hayatı ile ilgili mekân matbaadır. Süleymaniye'deki küçük ve mütevazı ev huzurun mekanıdır. Eğlence muhiti ise Beyoğlu ve çevresidir.

Zaman

Eserde anlatılan olayların, Ahmet Cemil'in on dokuz yaşında Miratı Şuun gazetesine girmesiyle başladığı bilinmektedir. Eserde nakledilen olaylar beş yıl içerisinde cereyan etmiştir. Eserde nakledilen olaylar, anlatılan çevre ve tanıtılan kişiler metnin yazıldığı 19. yüzyıl sonları İstanbuluna aittir.

Tema

Esere Ahmet Cemil'i ön plana alarak baktığımızda bu romanın hayal-hakikat çatışması üzerine kurulduğu söylenebilir. Ancak eser yalnız Ahmet Cemil'i anlatmakla kalmaz, sürdürülen hayatı da eleştirel gerçekçi bir dikkatle dile getirir. Eserde insan başarısında maddi imkanın son derece önemli olduğu dikkatlere sunulmuştur.

Dil

Mai ve Siyah, ilahi bakış açısıyla kaleme alınmış bir metindir. Eserle yaşanılan zaman arasındaki mesafe (kinaye mesafesi) geniş değildir. Bu husus, realist metinlerin karakteristik özelliği olarak bilinmektedir. Mai ve Siyah'ın dili edebiyatı cedide dilini temsil eder. Eserde cümlelerin uzun olması, sıfatların çok kullanılması dikkat çeker. Ayrıca ruh hallerinin ifadesine de ayrı bir değer verildiği hissedilmektedir.

(2. Abdülhamit Dönemi Türk Edebiyatı'ndan alıntı)

View all my reviews