0. ÖN BİLGİLER
adatepe: aşınmış bir düzlükte yer alan büyük bir kalıntı tepe.
akarsu: doğal bir yatak içinde akan su kütlesi.
akarsu yükü: bir akarsu tarafından taşınan materyaller.
alkrit: alüminyum bakımından zengin ve çoğunlukla sertleşmiş boksit görünümlü kabuk.
alüvyal taraça: akarsu yataklarının iki kenarında ve tabandan veya talvegden nispeten yukarıda yer alan, düz veya düze yakın eski vadi tabanı parçaları.
alüvyal vadi: eğer alüvyonlaşma kazmaya üstün gelirse vadi tabanı alüvyal bir şekil alır. Bu tip vadiye tabanlı alüvyal vadi denir.
alüvyon: bir dere, çay, akarsu veya nehir, yükünü bir vadiye, bir göle veya bir akarsuya doğru yokuş aşağı taşır. Bu yolculuk boyunca bir akışın yükü kapasitesini aştığında yükünün bir kısmını biriktirir. Bu biriken tortuya alüvyon denir.
antesedant boğaz: yeryüzü yükseldikçe akarsu yatağını derinleştirir ve yükselen kısma gömülür. Böylece yükselen kısımda bir boğaz meydana gelir. Bu boğaza antesedant boğaz denir.
ayrışma: kayaçların biyolojik ve mekanik etkenler tarafından parçalanması.
büyük yatak: akım değerlerinin yüksek olduğu taşkın zamanlarında kullanılan yatak.
çekik yatak: bkz. küçük yatak.
çentik vadi: vadide zaman içinde derine aşınma yavaşlar, bu şartlar altında yamaç işlenmesinin etkileri daha belirgin olarak kendini göstermeye başlar ve yamaçların işlenmesi ön plana geçer. Vadi yamaçları yavaş yavaş yatıklaşarak dar bir V şeklini alır. Bu tip vadilere çentik vadi denir.
çizgisel akış: belli bir yatağa bağlı akış.
denge profili: akarsu yataklarının derinleştirilmesinde bir süre sonra boyuna profilin eğimi ile taşınan yük miktarı arasında bir denge kurulur. Bu durumdaki bir akarsu yatağında boyuna profilin eğimi ancak suyun akışını ve yükün taşınmasını sağlayacak en küçük değerdedir. Bu özelliğin kazanıldığı akarsu profillerine denge profili denir.
depolanma: sedimanların kimyasal, fiziksel veya biyolojik yollarla bir yere serilmesi.
devresel taraça: taban seviyesinin yerinde meydana gelmiş değişikliklere bağlı olarak akarsuların yatakları içinde gömülmeleri sonucunda oluşan taraça.
dış etken: kuvvet kaynağını yer yuvarın iç kısımlarından almayan etken ve süreç.
disimetrik vadi: eğer bir vadide yamaçlardan birisi dik diğeri hafif eğimli ise vadi kesitinde simetri olmayacaktır. Böyle bir vadiye disimetrik vadi denir.
drenaj havzası: bir ırmak ve onun kolları tarafından suları toplanan arazilerin tamamından oluşan alan.
erozyon: yeryüzünde akan suların yerli kaya parçalarını, döküntü mantosuna veya toprağa ait unsurları koparıp sürüklemek yoluyla yaptıkları değişiklikler.
hidrolojik döngü: okyanuslardaki, karalardaki ve atmosferdeki suyun küresel dolaşımı.
infiltrasyon: karalar üzerindeki yağışın toprağın içine süzülmesi.
inkonsekant vadi: arazinin eğimine uyumsuz vadi.
inselberg: bkz. adatepe.
jeomorfoloji: yer şekillerini ve onları oluşturan süreçleri araştıran ve tanıtan bilim dalı.
kapma: daha kuvvetli bir akarsuyun veya yan yolun daha zayıf bir akarsuyu veya onun kolunu tamamen veya kısmen kendine bağlaması.
kapma boğazı: kapma sonucu akarsu daha da güçleneceğinden su bölümü sahasındaki yatağını gittikçe derinleştirir ve sonunda iki havzayı birbirine bağlayan bir boğaz meydana gelir. Bu tür boğazlara kapma boğazı adı verilir.
konsekant vadi: arazinin ve onu oluşturan tabakaların eğimine uygun bir yönde akan akarsuyun oluşturduğu vadi.
korazyon: çarparak aşındırma.
küçük yatak: akımın düşük olduğu çekik devrelerinde kullanılan yatak.
menderes yeniği taraça: bir taşkın ovasında menderesli akarsu, aşınım devresinin ileri bir evresinde yatağını denge profiline ulaştırmak için daha derinleştirdiği bir sırada taraçalar oluşturabilir. Bu tip taraçalara menderes yeniği taraça denir.
morfolojik etken: yer kabuğunu oluşturan, malzemeyi aşındıran, meydana gelen döküntüyü taşıyan ve çökelten doğal etken.
olgun vadi: çentik vadide yamaç aşındırması tamamen ön plana geçerek yamaçların giderek yatıklaşmasına olanak verir ve bunun sonucunda vadi profili çek geni bir açı V görünümü kazanır. Yamaçları bu şekilde çok yatıklaşmış olan vadilere olgun vadi adı verilir.
piedmont ovası: birikinti koni ve yelpazeleri olarak veya ileriye doğru genişleyip birleştiklerinde dağ eteklerinde ovalar oluşur. Bu ovalara piedmont ovası denir.
polijenik topografya: oluşumunda birden fazla morfojenetik etmen ve sürecin rol oynadığı topografya.
rejim: debinin zamana ve yere göre gösterdiği değişiklik.
seki: bkz. taraça.
siklik taraça: bkz. devresel taraça.
subsekant vadi: kolay aşınan sahalara bağlı olarak kurulan ve onları takiben gelişen vadi.
süreç: yüzey şekilleri üzerinde mekanik ve kimyasal yollarla değişiklikler meydana gelmesine sebep olan olay.
tabaka akışı: yüzeysel akış başlangıçta ince, geniş bir tabaka şeklinde yamaç boyunca akar, buna tabaka akışı nedir.
taban seviyesi: bir akarsuyun tabanını aşındırarak ulaşabileceği en düşük yükseklik düzeyi.
taraça: vadilerin yamaçlarında veya tabanlarının yüksek kısımlarında görülen sahanlığa benzer eski vadi tabanları.
taşkın ovası: bkz. büyük yatak.
uzun dönem jeomorfolojisi: Kuaterner'den eski ve hatta erken Kuaterner arazileri ve yer şekilleriyle ilgili olan çalışmalar.
vadi: akarsuların yataklarını kazmaları ve derinleştirmeleriyle meydana gelmiş; genellikle bir taban ve bunun iki tarafında yer alan yamaçlardan müteşekkil yer biçimi.
yamaç: vadi kenarı boyunca bir su bölümü çizgisinden eğimli vadi kenarına kadar uzanan kesim.
yüzeysel akış: yüzeyi kaplayarak akış.1. JEOMORFOLOJİK SÜREÇLER
(1) Jeomorfoloji nedir?
(2) Modern jeomorfoloji nasıl ortaya çıkmıştır?
(3) Jeomorfolojiden şeklin değişkenleri nelerdir?
(5) Uzun dönem jeomorfolojisi nedir?
(6) Erinç'e göre süreç morfolojik anlamda neyi ifade eder?
(7) Erinç'e göre morfolojik etken nedir?
(8) İç süreçlere örnek veriniz.
(9) İç süreçler topografya şekilleri üzerinde nasıl etki eder?
(10) Erinç dış etkenleri nasıl tanımlar?
(11) Statik süreçlere örnek veriniz.
(12) Mobil süreçlere örnek veriniz.
(13) Polijenik topografya nedir?
(14) Hugget'e göre jeomorfolojide şekil hangi değişkenlere sahiptir?
(16) Alüminyum bakımından zengin ve çoğunlukla sertleşmiş boksit görünümlü kabuğa ne denir?
2. JEOMORFİK SİSTEM
(17) Hugget'e göre yamaç hangi kesimi kapsar?
(18) Son ... milyon yıl boyunca dağlarına yükselimi çok etkin bir süreç olmuştur?
3. ÜÇ BÜYÜK DÖNGÜ
(19) Üç büyük döngüyü sıralayınız.
(20) Hidrolojik döngü nedir?
(21) Okyanuslar üzerindeki toplam buharlaşma karalardan ... kat fazladır?
(22) Okyanuslar üzerinde karalar üzerindeki yağıştan ... kat daha fazla yağış vardır.
(23) Yağış yer yüzünde kaç farklı şekilde dağılır?
(24) Kayaç döngüsü nedir?
4. DENÜDASYON
(25) Kayaçların biyolojik ve mekanik etkenler tarafından parçalanmasına ne denir?
(26) Ayrışma kayaçtan oluşan bir ... örtüsü üretir.
(27) En yaygın taşıma aracı nedir?
(28) Sedimanların kimyasal, fiziksel veya biyolojik yollarla bir yere serilmesine ne denir?
(29) Sediman depolanma alanları nelerdir?
(30) Karadeniz havzasında bir yılda taşınan sediman miktarı nedir?
(31) Amazon havzasında bir yılda taşınan sediman miktarı nedir?
(32) Basra havzasında bir yılda taşınan sediman miktarı nedir?
5. ANTROPOJENİK ETKENLER
(33) Madenciler bir yılda kaç ton malzemeyi yerinden çıkarmaktadır?
(34) Akarsular bir yılda kaç ton çökeli okyanuslara taşımaktadır?
(35) Yeryüzünde etkili jeomorfik ajan hangisidir?
(36) Dünyada Barajların tuttuğu sediman miktarı ne kadardır?
6. YÜZEY SULARI
(37) Akarsu nedir?
(38) Akarsuların en belirgin özelliği nedir?
(39) Bir ırmak ve onun kolları tarafından suları toplanan arazilerin tamamından oluşan alana ne denir?
(40) Akarsu sistemleri baskın olan fonksiyonel işlemlerine göre hangi bölgelere ayrılır?
(41) İnfiltrasyon nedir?
7. AKARSU AKIŞ ŞEKİLLERİ
(42) Yağış halinde yeryüzüne düşen su hangi akış şekilleri gösterir?
(43) Yüzeysel akışa geçen suyun miktarı hangi faktörlere bağlıdır?
(44) Toprak yüzeyindeki malzemeler yüzeysel akışı nasıl etkiler?
(45) Tabaka akışı nedir?
(46) Lutgens'e göre laminer akış ile türbülanslı akışın farkı nedir?
8. DEBİ, REJİM VE BİLANÇO
(47) Erinç'e göre rejim nasıl tanımlanır?
(48) Erinç'e göre gelir kaynakları nelerdir?
(49) Erinç'e göre akarsuların su kaybetmesinin sebepleri nelerdir?
(50) Lutgens'e göre akım hızını etkileyen faktörler nelerdir?
9. TABAN SEVİYESİ
(51) Büyük kanyonu kim keşfetmiştir?
(52) Bir akarsuyun tabanını aşındırarak ulaşabileceği en düşük yükseklik düzeyine ne denir?
(53) Powel'a göre en büyük temel seviye nedir?
10. EROZYON VE TAŞIMA
(55) Erinç'e göre dar anlamda erozyon nedir?
(56) Erinç'e göre erozyon hangi yollarda oluşur?
(57) Akarsu yükü nedir?
(58) Alüvyon nedir?
(59) Hugget'e göre akarsu deposu tipleri nelerdir?
(60) Erol'a göre bir akarsu vadisinin en belirgin özelliği nedir?
(61) Hugget'e göre akarsu yatağı tipleri nelerdir?
(62) Akarsuyun yatak yükü hareketleri nelerdir?
(63) Korazyon nedir?
11. VADİLER
(64) Hoşgören vadiyi nasıl tanımlar?
(65) Vadiler en çok hangi iklim bölgelerinde görülür?
(66) Arazinin eğimine uyumsuz olan vadilere nedir?
(67) Vadiyi benzer uzun çukurlardan ayıran nedir?
(68) Boğaz şeklindeki vadiler en çok hangi bölgelerde görülür?
(69) Alüvyal vadi nedir?
(70) Disimetrik vadi nedir?
12. PROFİL
(71) Erol'a göre akarsu vadilerinin en belirgin özelliği nedir?
(72) Hoşgören denge profilini nasıl tanımlar?
(73) Kanyonlar hangi tip vadilere girer?
(74) Karanlık kanyonu nerededir?
(75) Çentik vadi nedir?
(76) Erinç olgun vadiyi nasıl tanımlar?
(77) Küçük yatak ile büyük yatak arasındaki farklar nelerdir?
13. VADİ KURULUŞU
(78) Erinç subsekant vadileri nasıl tanımlar?
(79) Erinç'e göre inkonsekant vadilerin oluşumu ile ilgili iki temel mekanizma nedir?
(80) Hoşgören'e göre antesedant boğaz nasıl oluşur?
(81) Yeryüzü yükseldikçe akarsu yatağını derinleştirir ve yükselen kısma gömülür. Böylece yükselen kısımda bir boğaz meydana gelir. Bu boğaza ... denir.
14. KAPMA
(82) Erinç'e göre kapma nedir?
(83) Hoşgören kapma boğazını nasıl tanımlar?
(84) Erinç'e göre kapmanın kanıtları nelerdir?
15. YERLİ KAYA TARAÇALARI
(85) Erinç taraçayı nasıl tanımlar?
(86) Erinç devresel olmayan taraçaların ortak özelliği nedir?
(87) Devresel olmayan taraçaların çeşitleri nelerdir?
(88) Devresel taraça nedir?
16. KONİ VE YELPAZELER
(90) Ölü vadi nerededir?
(91) Esasen akarsuların ağız kısmında meydana gelen taban seviyesi ovaları aynı zamanda ... dir.
17. DAĞ İÇİ OVALARI
(92) Dağ içi ovalar nasıl oluşur?
(93) Dağ içi ovaların dalgalı veya düz olmasının sebepleri nelerdir?
18. PİEDMONT OVASI
(94) Piedmont ovası nedir?
(95) Piedmont ovası hangi iklimde görülür?
(96) Türkiye'deki piedmont ovalara örnek veriniz.
19. DELTA
(98) Hoşgören'e göre deltanın yapısında hangi kısımlar bulunur?
20. ALÜVYAL TARAÇA
(100) Alüvyal taraçaların yerli kaya taraçalarından farkı nedir?
(101) Menderes yeniği taraça ne demektir?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder