1. SONLU FİİLLER
Sonlu fiil biçimleri bir cümleciğin odağını oluşturur ve gramatik özneyi işaretler. Sonlu fiil sonsuz fiile bağlanır.
sanon (söylerim)
sanoisit (söylemek istersin)
Sonlu fiil biçimlerine sonsuz fiil biçimlerinden farklı olarak şahıs ekleri gelmez. Diğer taraftan sonlu fiillere durum, sayı ve iyelik eki getirilebilir. Biçimceler de sonlu fiillere bağlanabilmektedir.
Başlıca iki tür sonlu fiil biçimi vardır: mastarlar ve partisipler. Mastarlar isim gibi davranırken partisipler sıfat gibi davranır.
puhu-a "konuşmak"
puhu-a-kse-si "konuşman için"
puhu-ma-lla "konuşarak"
syö-dä "yemek"
syö-dä-kse-mme "yememiz için"
puhu-va-kin "konuşan" (vurgulu)
puhu-va-ssa-kin "konuşanda" (vurgulu)
puhu-va-t "konuşanlar"
puhu-nut "konuşmuş olan"
puhu-neet "konuşmuş olanlar"
syö-mä-än "yemek için"
juo-ma-an "içmek için"
juo-ma-an-ko "içmek için mi?"
syö-mä-ttä "yemeden"
juo-ma-tta "içmeden"
juo-ta-va "içilebilir"
sano-tt-u "söylenen"
sano-t-u-sta "söylenmeden"
sano-tta-va "söylenilmek"
sano-tta-valla "söylenilerek"
sano-tta-v-i-lla "onlar söylenilerek"
sano-tta-v-i-ssa-ko "söylenilende mi?"
syö-tä-e-ssä "yerken"
vetä-mä-llä-hän "çekerek" (vurgulu)
vetä-e-ssä-si "sen çekerken"
vetä-e-ssä-ni "ben çekerken"
syö-t-y-ä-mme "yediğimiz"
syö-vä-n "yiyenin"
syö-v-i-ssä "yiyenlerde"
syö-tä-vä "yenilebilir"
syö-tä-v-i-llä "yenilebilir olanlarla"
syö-de-ssä-än "yerken"
1.1. MASTARLAR
Mastarlarda durumu çekimi yitimi oldukça yaygındır. Bütün mastarlar mastar eki alır. A-mastar yalnız nominatiivi ve translatiivi durumlarında ortaya çıkarken, E-mastar inessiivi ve instruktiivi durumlarında ortaya çıkar. Ancak MA-mastarlar einessiivi, elatiivi, illatiivi, adessiivi, abessiivi ve instruktiivi olmak üzere altı durumda ortaya çıkar. Bazı durumlarda mastarlar iyelik eki alsa da sayı eki almaz.
1.1.1. BİRİNCİ MASTAR (A-MASTAR)
1.1.1.1. A-MASTARLAR: NOMINATIIVI DURUMU
Birinci mastar veya Sözlük mastarı da denir. İsminden de anlaşılacağı üzere a ünlüsü ile biter. Nominatiivi (mastar eki ile) veya translatiivi durumunda bulunabilirler. Dört tipi vardır.
1) A/Ä-Mastarlar: En yaygın a-mastardır. -a/ä mastar eki, mastar kökü kısa bir ünlü ile bittiğinde gelir.
anta-a
alka-a
katso-a
puhu-a
kysy-ä
lähte-ä
pitä-ä
tietä-ä
Mastar kökü bir kısa ünlü ve peşinden -t- biten fiillere de -a/ä mastar eki gelir.
huomat-a
halut-a
tekstat-a
vastat-a
herät-ä
hypät-ä
määrät-ä
kerät-ä
2) DA/DÄ-Mastarlar: Mastar kökü bir uzun ünlü veya diftong ile biten fiillere -da/dä mastar eki gelir.
saa-da
tuo-da
kopioi-da
luennoi-da
jää-dä
vie-dä
syö-dä
pysäköi-dä
3) TA/TÄ-Mastarlar: Eğer mastar kökü -s ile bitiyorsa -ta/tä mastar eki gelir.
nous-ta
juos-ta
mumis-ta
valais-ta
pääs-tä
tönäis-tä
pes-tä
vilis-tä
4) LA/LÄ, NA/NÄ, RA/RÄ-Mastarlar: Mastar kökünün -l, -n, -r ile bittiği mastarlardır. -n ve -r ile biten mastar kökleri nadir görülür.
tul-la
ol-la
ajatel-la
pan-na
pur-ra
vietel-lä
hymyil-lä
men-nä
1.1.1.2. A-MASTARLAR: TRANSLATIIVI DURUMU
A-mastara translatiivi durum -kse eki getirilir. Genellikle niyet anlamı ifade eder.
fiil gövdesi + A-mastar eki + durum eki + iyelik eki + biçimce
sano-a-kse-ni "söylemem için"
elä-ä-kse-emme "yaşamamız için"
oppi-a-kse-en-han "öğrenmek için"
tavata-a-kse-si "buluşmanız için"
juo-da-kse-en "içmeleri için"
ol-la-kse-nne "olmanız için"
Lähdin Hollantiin levät-ä-kse-ni "dinlenmek için Hollanda'ya gittim".
Eetu kääntyi lähte-ä-kse-en "Eetu çıkmak için döndü".
Siellä saa aina jotaki syö-dä-kse-en "Orada her zaman yemek için bir şey bulursunuz".
Käännyin men-nä-kse-ni "Gitmek için geri döndüm".
Muista-a-kse-ni asia on näin "Hatırladığım kadarıyla böyleydi".
Tietä-ä-kse-mme hän ei ole täällä "Bildiğimiz kadarıyla o burada değil".
Monet suomalaiset menevät Ruotsiin saa-da-kse-en työtä "Birçok Fin iş bulmak için İsveç'e giderler".
Näh-dä-kse-ni "gördüğüm kadarıyla"
Luul-la-kse-ni "bildiğim kadarıyla"
Usko-a-kse-ni "tahmin ettiğim kadarıyla"
Toden sano-a-kse-ni "doğrusunu söylemek gerekirse"
Niin sano-kse-ni "güya"
Tietä-ä-kse-ni "bildiğim kadarıyla"
1.1.2. İKİNCİ MASTAR (E-MASTAR)
İkinci mastar da denir. Daha çok yazı dilinde kullanılır. İkinci mastarı kurmak için -A mastar eki düşürülerek -e eki getirilir.
sanoa, sano-e
vetää, vetä-e
hypätä, hypät-e
saada, saa-de
olla, ol-le
mennä, men-ne
havaita, havait-e
1) Eğer A-mastarın kökü -e ile bitiyorsa bu takdirde bu ses E-mastarda -i ünlüsüne dönüşür.
lukea, lukie
itkeä, itkie
tuntea, tuntie
kokea, kokie
1.1.2.1. E-MASTARLAR: INESSIIVI DURUMU
1) E-mastarlar inessiivi durumunda -ssA eki alır ve zaman ifade eder. Kun cümleciklerine karşılık gelir.
Kun cümleciği: Kun olin Ruotissa, tapasin useita ystäviä "(Ben) İsveç'te iken birçok arkadaşla tanıştım".
E-mastar cümleciği: Ol-le-ssa-ni Ruotsissa tapasin useita ystäviä.
Kun cümleciği: Kun Janne heräsi, hän oli sairas "Janne uyandığında hastaydı".
E-mastar cümleciği: Herät-e-ssä-än Janne oli sairas.
Kun cümleciği: Kun ajat sinun pitää varoa "Sürerken dikkatli olmalısın".
E-mastar cümleciği: Aja-e-ssa-si sinun pitää varoa.
Kun cümleciği: Kristiina miettii, kun hän juo kahvia "Kristiina kahve içtiğinde daha iyi düşünüyor".
E-mastar cümleciği: Kristiina miettii juo-de-ssa-an kahvia.
Kun cümleciği: Ihmiset nauttivat, kun he lähtevät lomalle "İnsanlar tatile çıktığında eğlenirler".
E-mastar cümleciği: Ihmiset nauttivat lähti-e-ssä-än lomalle.
Kun cümleciği: Muut nukkuivat, kun hän heräsi "O kalktığında diğerleri uyuyordu".
E-mastar cümleciği: Muut nukkuivat hänen herät-e-ssä-än.
Kun cümleciği: Mieheni heräsi, kun tulin kotiin "Kocam eve geldiğimde uyandı".
E-mastar cümleciği: Mieheni heräsi tul-le-ssa-ni kotiin.
2) Sujeyi işaretlemek için iyelik ekinden yararlanılır.
sano-e-ssa-ni "söylediğimde"
3) Inessiivi durumunun aynı zamanda edilgeni de vardır.
sano-tta-e-ssa "söylendiğinde"
Turkuun tul-ta-e-ssa satoi/Turkuun tullessa satoi "Turku'ya gelindiğinde yağmur yağıyordu".
Ikkunan pitää olla auki nuku-tta-e-ssa/Ikkunan pitää olla nukuessa "Uyunurken pencere kapalı olmalıdır".
1.1.2.2. E-MASTARLAR: INSTRUKTIIVI DURUMU
E-mastarlar instruktiivi durumunda -n eki alır ve durum ifade eder. Bu durum işlek değildir.
sano-e-n "söyleyiş"
naura-e-n "gülüş"
hymy-il-le-n "gülümseme"
huomat-e-n "farkında olma"
Lapsi tuli itki-e-n kotiin "Çocuk ağalayarak eve geldi".
He astuivat naura-e-n sisään ovesta "Gülerek kapıdan girdiler".
Edellyttä-e-n että "varsayalım ki"
1.1.3. ÜÇÜNCÜ MASTAR (MA-MASTAR)
Üçüncü mastar da denir, fiil gövdesine getirilen -mA eki ile kurulur. Konuşma ve yazı dili için işlek ve önemli bir mastardır.
1) Temel görevi zarf cümleciği kurmaktır.
vetää "çekmek", vetää "çekiyor", vetämä "çekmek"
lyödä "vurmak", lyö "vuruyor", lyöma "vurmak"
olla "olmak", on "olur", olema "olmak"
mennä "gitmek", menee "gidiyor", menemä "gitmek"
2) Bazı durumlarda sıfat cümleciği de kurar.
Millan ostama auto "Milla'nın aldığı araba"
En ole nähnyt Millan ostamaa autoa "Milla'nın aldığı arabayı görmedim".
3) Inessiivi (-ssA eki), elatiivi (-stA eki), illatiivi (-Vn eki), adessiivi (-llA eki), abessiivi (-ttA eki) ve instruktiivi (-n eki) olmak üzere altı durumu vardır.
fiil kökü + mastar eki + durum eki + biçimce
lepää-mä-ssä "dinlenmede"
lepää-mä-än "dinlenmek"
lepää-mä-än-kö "dinlenmek mi"
vetä-mä-llä "çekerek"
vetä-mä-llä-kin "aynı zamanda çekerek"
mainitse-ma-tta "bahsetmeden"
1.1.3.1. MA-MASTARLAR: INESSIIVI DURUMU
Inessiivi durumu devam eden eylem ve süreç bildirir.
Ville on kirjastossa luke-ma-ssa "Ville kütüphanede okumakta".
Siskoni on opiskele-ma-ssa Tamperella "Kız kardeşim Tampere'de öğrenim görmekte".
Lapset ovat ulkona leikki-mä-ssä "Çocuklar dışarıda oynamakta".
Olitko jo nukku-ma-ssa kun soitin/Olitko jo nukku-ma-ssa ku soitin "(sen) uyumakta iken mi aradım"
Piia ja Noora ovat ruokaa osta-ma-ssa "Pia ve Noora yiyecek alıyorlar".
Istumma juuri syö-mä-ssä "Tam şu anda oturmuş yemekteyiz".
1.1.3.2. MA-MASTARLAR: ELATIIVI DURUMU
Sami tuli rannalta ui-ma-sta "Sami plajda yüzmekten geldi".
Eeva palasi Turusta opiskele-ma-sta "Eeva Turku'da okumaktan geldi".
Siljä lakkasi itke-mä-stä "Siljä ağlamayı kesti".
Älä estä minua näke-mä-stä/Älä estä mua näkemästä "görmeme engel olma".
Hän pelasti minut hukku-ma-sta/Hän pelasti mut hukkumasta "o beni boğulmaktan kurtardı"
1.1.3.3. MA-MASTARLAR: ILLATIIVI DURUMU
Illatiivi durumu eylem henüz başlamak üzereyken kullanılır.
Menen ulos syö-mä-än/Meen syömään "(yemek) yemeye gidiyorum".
Menetkö kotiin nukku-ma-an "uyumak için eve mi gidiyorsun"
Suosittelen lopetta-ma-an tupakoimisen "Sigarayı bırakmanı öneririm".
1) Illatiivi genellikle,
halukas
innostunut
kiinnostunut
valmis
gibi partisip tabanlı sıfatlardan sonra kullanılır.
Kuka on halukas vastaa-ma-an "Kim cevap vermek ister"
Olen kyllä kiinnostunut osta-ma-an printerin/Oon kyl kiinnostunu ostaan printerin "Evet printeri satın almakla ilgileniyorum".
2) tulla + MA-mastar
gelecek zaman bildirir.
Tulen palaa-ma-an "döneceğim".
1.1.3.4. MA-MASTARLAR: ADESSIIVI DURUMU
Durum belirtir.
Voitin miljoonan veikkaa-ma-lla.
1.1.3.5. MA-MASTARLAR: ABESSIIVI DURUMU
Abessiivi durumu Türkçedeki -sİz/sİzİn durumuna karşılık gelir.
Syö-mä-tt|a ja juo-ma-tta ei elä "İnsan yemeden ve içmeden yaşayamaz".
Markus teki sen tietä-mä-ttä-mme "Markus onu biz bilmeden yaptı".
Myyjä tuli sisään Leenan huomaa-ma-tta mi-tä-än "satıcı Leena onu fark etmeden içeri girdi".
1.1.3.6. MA-MASTARLAR: INSTRUKTIIVI DURUMU
Gereklilik bildiren instruktiivi durumu işlek değildir. Resmi ifadelerde yer alır.
Milloin sinun pitää tule-ma-an "Ne zaman gelmelisin"
1.1.4. DÖRDÜNCÜ MASTAR (MINEN-MASTAR)
İşlek değildir. Fiil köküne -minen eki getirilerek kurulur
Tupak-oi-minen on täällä kielletty "burada sigara içmek yasaktır".
Saun-o-minen on mukavaa "bir saunaya sahip olmak güzel".
1.2. PARTİSİPLER
Partisip bir sıfatın bütün özelliklerini taşır. Bütün durum eklerini alabilir, sayı eki alabilir. Şahıslara göre çekilmezler ama bazen iyelik eki alabilir. Partisipler sıfat gibi davranırken birleşik zaman kurulumunda da rol oynayabilirler. Fincede VA-partisip ve NUT-partisip (TTU-partisip) olmak üzere iki partisip vardır. VA-partisip şimdiki zaman, NUT-partisip geçmiş zaman partisipidir. Her iki partisipin de edilgeni bulunmaktadır. Örnek:
Mastar: sanoa "söylemek"
Etken VA-partisip: sano-va "söyleyen"
Edilgen VA-partisip: sano-tta-va "söylenen"
Etken NUT-partisip: sano-nut "söylemiş"
Edilgen NUT-partisip: sano-ttu "söylenmiş"
1.2.1. ŞİMDİKİ ZAMAN PARTİSİPLERİ
1.2.1.1. ŞİMDİKİ ZAMAN PARTİSİPLERİ: ETKEN
Diğer adı VA-partisiplerdir.
-vA
juo-va
syö-vä
syö-vä mies "yiyen adam"
syö-vä-t miehet "yiyen adamlar"
syö-tä-vä annos "yenebilir bir porsiyon"
tuo-ta-va-t tavarat "ithal edilen mallar"
1.2.1.2. ŞİMDİKİ ZAMAN PARTİSİPLERİ: EDİLGEN
1) Edilgen VA-partisiplere TTAVA-partisip de denir. Edilgen geçmiş zamandaki -iin eki -a/ä ile değiştirilip -va/vä eklenir.
sano-ttiin "söylendi"
sano-tta-va "söylenen"
syö-tä-vä sieni "yenebilen mantar"
Minulla ei ole muuta sano-tta-va-a "söyleyecek başka bir şeyim yok".
2) Edilgen VA-partisipler gereklilik ifade ederler.
Genitiivi durumda özne + on/oli/olisi/lienee + VA-partisip
Minun on sano-tta-va tämä/Mun on sanottava tämä "Bunu söylemem lazım".
Heidän oli lähde-ttä-vä "gitmek zorundaydılar".
Nyt minun on syö-tä-vä "şimdi yemeliyim".
Meidän oli tilat-ta-va taksi/Meidän eli tilattava taksi "taksi çağırmalıyız".
1.2.2. GEÇMİŞ ZAMAN PARTİSİPLERİ
NUT-partisipleri de denir. Mastar köküne -nUt eki getirilerek yapılır.
-nUt
juo-nut
syö-nyt
syö-nyt mies "yemiş adam"
syö-nee-t miehet "yemiş adamlar"
syö-ty annos "yenmiş porsiyon"
tuo-du-t tavarat "ithal edilmiş mallar"
1) -l ile biten köklerin geçmiş zaman partisipi -lUt eki ile yapılır.
A-mastar: olla "olmak", NUT-partisip: ollut "olmuş"
A-mastar: ajatella "düşünmek", NUT-partisip: ajatellut "düşünmüş"
2) -r ile biten köklerin geçmiş zaman partisipi -rUt eki ile yapılır.
A-mastar: purra "ısırmak", NUT-partisip: purrut "ısırmış"
3) -s ile biten köklerin geçmiş zaman partisipi -sUt eki ile yapılır.
A-mastar: nousta "kalkmak", NUT-partisip: noussut "kalkmış"
4) Kökün sonundaki -t, n ünsüzüne dönüştürülür ve -nUt eki getirilir.
A-mastar: osata "nasıl yapılacağını bilmek", NUT-partisip: osannut "bilmiş"
A-mastar: haluta "istemek", NUT-partisip: halunnut "istemiş"
A-mastar: veikata "bahse girmek", NUT-partisip: veikannut "kalkmış"
A-mastar: pelätä "korkmak", NUT-partisip: pelännyt "korkmuş"
A-mastar: kelvata "yeterince iyi olmak", NUT-partisip: kelvannut "yeterince iyi olmuş"
A-mastar: tarvita "ihtiyaç duymak", NUT-partisip: tarvinnut "ihtiyaç duymuş"
A-mastar: lämmetä "ısınmak", NUT-partisip: lämmennyt "ısınmış"
A-mastar: havaita "algılamak", NUT-partisip: havainnut "algılamış"
1.2.3. PARTİSİP CÜMLECİKLERİ
Että cümleciği: Näen, että Pekka tulee.
Partisip cümleciği: Näen Pekan tulevan
Että cümleciği: Näen, että Pekka on tullut.
Partisip cümleciği: Näen Pekan tuleen.
Että cümleciği: Näin, että Pekka oli tullut.
Partisip cümleciği: Näin Pekan tuleen.
Kun cümleciği: Nukahdin, kun Pekka oli tullut.
Partisip cümleciği: Nukahdin Pekan tultua.
MA-mastar cümleciği: Paulan vuokraa-ma auto
Partisip cümleciği: auto, jonka Paula oli vuokran-nut
Partisip cümleciği daha çok yazılı dilde kullanılır. Cümlecikte partisip genitiivi durumunda olmalıdır.
Mastar: itkeä
VA-partisip, etken, nominatiivi: itke-vä
VA-partisip, etken, genitiivi: itke-vä-n
VA-partisip, edilgen, nominatiivi: itke-ttä-vä
VA-partisip, edilgen, genitiivi: itke-ttä-vä-n
NUT-partisip, etken, nominatiivi: itke-nyt
NUT-partisip, etken, genitiivi: itke-nee-n
NUT-partisip, edilgen, nominatiivi: itke-tty
NUT-partisip, edilgen, genitiivi: itke-ty-n
Että cümleciği: Näen, että Tuomas siivoaa.
Partisip cümleciği: Näen Tuomaksen siivoa-va-n.
Että cümleciği: Näen, että Tuomas on siivonnut.
Partisip cümleciği: Näen Tuomakse-n siivon-nee-n.
Että cümleciği: Näen, että täällä siivotaan.
Partisip cümleciği: Näen täällä siivot-ta-va-n.
Että cümleciği: Näen, että täällä on siivottu.
Partisip cümleciği: Näen täällä siivotun.
2. SONSUZ FİİLLER
tulla (gelmek)
tuleva (gelecek)
2.1. SONSUZ FİİLLERE GELEN EKLER
2.1.1. PERSOONAPÄÄTE (ŞAHIS EKLERİ)
-n
-t
-Vokal
-mme
-tte
he pysy-vät
2.1.2. ÇATI EKLERİ
2.1.2.1. ETKEN ÇATI
2.1.2.1.1. KİP EK'LERİ
Kip ek'leri şahıs ek'lerinden önce gelir.
2.1.2.1.1.1. INDIKATIIVI (HABER KİPİ)
En önemli kiptir. İş, oluş, hareket bildirir. Haber kipinde fiil ek almaz.
2.1.2.1.1.1.1. BASİT ZAMANLAR
Fincede şimdiki zaman (preesens) ve geçmiş zaman (imperfekti) olmak üzere iki basit zaman bulunmaktadır. Gramatik olarak gelecek zaman yoktur.
2.1.2.1.1.1.1.1. PREESENS (ŞİMDİKİ ZAMAN)
Şimdiki zamanda fiil ek almaz
gövde (vartalo) + şahıs eki
puhu-n
puhu-t
hän puhu-u
syö-mme
seiso-tte
he pysy-vät
2.1.2.1.1.1.1.2. IMPERFEKTI
Geçmiş zaman (perfekti) -i eki ile oluşturulur.
gövde-i-şahıs eki
puhu-i-n
puhu-i-t
hän puhu-i
sö-i-mme
seiso-i-tte
he pysy-i-vät
2.1.2.1.1.1.1.2.1. IMPERFEKTI: TAIVUTUS
Perfekti cümlenin olumsuzu olumsuzluk fiilinin şimdiki zaman çekimi ve ardından NUT-partisip getirilerek yapılır.
1) Kerroa
kerroin "söyledim", en kertonut "söylemedim"
kerroit "söyledin", et kertonut "söylemedin"
hän kertoi "o söyledi", hän ei kertonut "o söylemedi"
kerroimme "söyledik", emme kertoneet "söylemedik"
kerroitte "söylediniz", ette kertoneet "söylemediniz"
he kertoivat "söylediler", he eivät kertoneet "söylemediler"
2) Tanssia
tanssin "dans ettim", en tanssinut "dans etmedim"
tansitte "dans ettiniz", ette tansineet "dans etmediniz"
2.1.2.1.1.1.2. BİLEŞİK ZAMANLAR
2.1.2.1.1.1.2.1. PERFEKTI
Geçmişte olan fakat etkileri henüz devam eden eylemleri ifade etmek için perfekti kullanılır. Önce olla yardımcı fiili şimdiki zamanda (preesens) özneye göre çekimlenir. Daha sonra esas fiilin etken nut-partisipi veya ttu partisipi eklenir. Örnekler: Olet lukenut "okudun". Hän on syönyt "O yedi".
Olen sanonut "söyledim".
2.3.1.2.1.1.1.2.1.1. PERFEKTI: TAIVUTUS
1) Sanoa
Olen sanonut "söyledim".
Olet sanonut "söyledin".
Hän on sanonut "o söyledi".
Olemme sanoneet "söyledik".
Olette sanoneet "söylediniz".
He ovat sanoneet "söylediler".
2)Huomata
Olen huomannut "fark ettim".
Olet huomanut "fark ettin".
Hän on huomannut "o fark etti".
Olemme huomanneet "fark ettik".
Olette huomanneet "fark ettiniz".
He ovat huomanneet "fark ettiler".
Perfekti cümlenin olumsuzunu kurmak için olumsuzluk fiili şimdiki zamana göre çekilir, ardından ole "olmak" fiili getirilir ve son olarak NUT-partisip eklenir.
3) Ostaa
Olen ostanut "satın aldım", en ole ostanut "satın almadım"
Olet ostanut "satın aldın", et ole ostanut "satın almadın"
Hän on ostanut "o satın aldı", hän ei ole ostanut "o satın almadı"
Olemme ostaneet "satın aldık", emme ole ostaneet "satın almadık"
Olette ostaneet "satın aldınız", ette ole ostaneet "satın almadınız"
He ovat ostaneet "onlar satın aldılar", he eivät ole ostaneet "onlar satın almadılar"
4) Olla
Olen ollut "idim", en ole ollut "değildim"
Olet ollut "idin"
Hän on ollut "o idi"
Olemme olleet "idik"
Olette olleet "idiniz"
He ovat oleet "idiler"
2.1.2.1.1.1.2.1. PLUSKVAMPERFEKTI
Pluskvamperfekti rivayetin hikayesidir. Olla fiilinin perfekti çekimi ve NUT-partisip ile yapılır. Pluskvamperfekti cümlenin olumsuzu kurulurken sırasıyla olumsuzluk fiilinin şimdiki zaman çekimi, olla fiilinin NUT-partisipi ve esas fiilin NUT-partisipi kullanılır.
Olin juuri tullut kotiin, kun soitit "sen aradığında eve henüz gelmiştim".
2.1.2.1.1.1.2.1.1. PLUSKVAMPERFEKTI: TAIVUTUS
1) ostaa
olin ostanut "satın almıştım", en ollut ostanut "satın almamıştım"
olit ostanut "satın almıştın", et ollut ostanut "satın almamıştın"
Hän oli ostanut "o satın almıştı", hän ei ollut ostanut "o satın almamıştı"
Olimme ostaneet "satın almıştık", emme olleet ostaneet "satın almamıştık"
olitte ostaneet "satın almıştınız", ette olleet ostaneet "satın almamıştınız"
he olivat ostaneet "onlar satın almışlardı", he eivät olleet ostaneet "onlar satın almamışlardı"
2.1.2.1.1.1.3.TULLA
Fincede gramatik olarak gelecek zaman yoktur. Bunun yerine gelecek zaman üç farklı yolla ifade edilir.
1) Gelecek zaman,
tul-la + fiil (MA-mastarın illatiivi durumu)
ile,
tule-n puhu-ma-an
2) Tam nesne ile veya,
3) Şimdi zaman ile ifade edilir.
S-juna lähtee raiteelta 3.
2.1.2.1.1.2. ŞART KİPİ
Şart kipi -isi eki ile oluşturulur.
sanoisin
sanoisit
hän sanoisi
Şart kipinin olumsuzu,
olumsuzluk fiili + fiil + isi
ile kurulur.
olisin, en olisi
2.1.2.1.1.3. POTANSİYEL KİPİ
En az kullanılan kiptir. İhtimal ve imkân ifade eder. Potansiyel kipi -ne eki ile oluşturulur.
löytää, löytänee
lukea, lukenee
saada, saanee
voida, voinee
He lienevät samaa mieltä kanssamme.
Sipilä lienee käynyt Brasiliassa.
1) -l ile biten fiil köklerinde potansiyel kipi eki -le olur.
tulla, tulee
ajattella, ajattellee
2) -r ile biten fiil köklerinde potansiyel kipi eki -re olur.
3) -s ile biten fiil köklerinde potansiyel kipi eki -se olur.
nousta, noussee
4) -t ile biten fiil köklerinde potansiyel kipi kurulurken -t ünsüzü -n ünsüzüne dönüşür.
kohdata, kohdannee
leikata, leikannee
valita, valinnee
5) Potansiyel kipinin olumsuzu,
olumsuzluk fiili + fiil kökü + ne
ile kurulur.
2.1.2.1.1.4. EMİR KİPİ
Emir kipinde fiilin aldığı ek'ler oldukça çeşitlidir ve bu ek'ler ünlü uyumuna saygı duyar. En yaygın şahıs ikinci tekil şahıstır. Üçüncü şahıslarda emir kipi, emirden ziyade temenni ifade eder.
1) sanoa
-
sano (söyle)
sano-ko-on (söylesin)
sano-kaa-mme (söyleyelim)
sano-kaa (söyleyin)
sano-ko-ot (söylesinler)
2) viedä
-
vie (ilet)
vie-kö-ön (iletsin)
vie-kää-mme (iletelim)
vie-kää (iletin)
vie-kö-öt (iletsinler)
3) mennä
-
mene
menköön
menkäämme
menkää
menkööt
2.1.2.1.1.4. .1 EMİR KİPİ: OLUMSUZ
Emir kipinin olumsuzu farklı formlarda kurulur.
1) İkinci tekil şahsın olumsuzu, olumlu emrin başına älä getirilerek kurulur.
osta "satın al", älä osta "satın alma"
lue "oku", älä lue "okuma"
vedä "çek", älä vedä "çekme"
avaa "aç", älä avaa "açma"
syö "ye", älä syö "yeme"
tule "gel", älä tule "gelme"
2) İkinci çoğul şahsın olumsuzu,
älkää + fiil kökü + kO
ile kurulur.
älkää ottako "almayın"
älkää pelätkö "korkmayın"
älkää määrätkö "karar vermeyin"
älkää tuoko "getirmeyin"
älkää menkö "gitmeyin"
älkää ajatelko "düşünmeyin"
Älä polta täällä "burada sigara içme", Älkää polttako täällä "burada sigara içmeyin".
Älä lyö minua "bana vurma", älkää lyökö minua "bana vurmayın"
2.1.2.2. EDİLGEN ÇATI
Edilgen çatı çok işlek ve önemlidir. Edilgen çatıya dördüncü kişi de denir. Dördüncü şahıs Almancadaki man, Fransızcadaki on, İngilizcedeki one şahsına karşılık gelir. Edilgen çatı eylemin gerçekleştircisinin belirsiz olduğu durumları ifade eder. Kural olarak edilgen ekleri,
-ttA
-tA
-dA
dir. Bazı durumlarda -a ve -ä ünlüleri düşer.
1. şahıs: sanon "söylerim", sanomme "söyleriz"
2. şahıs: sanot "söylersin", sanotte "söylersiniz"
3. şahıs: sanoo "söyler", sanovat "söylerler"
4. şahıs: sanotaan "söylenir"
2.1.2.2.1. EDİLGEN ÇATI: PREESENS
1) A-mastara -An eki getirilir.
huomata "fark etmek", huomataan "farkedilir"
hypätä "hoplamak", hypätään "hoplanır"
pelätä "korkmak", pelätään "korkulur"
saada "almak", saadaan "alınır"
tehdä "yapmak", tehdään "yapılır"
nousta "kalkmak", noustaan "kalkılır"
mennä "gitmek", mennään "gidilir"
ajatella "düşünmek", ajatelaan "düşünülür"
tarvita "ihtiyaç duymak", tarvitaan "ihtiyaç duyulur"
Ovi suljetaan avaimella "kapı anahtar ile kapatılır".
Auto voidaan ajaa pihalle "araba bahçeye sürülebilir".
2) Antaa fiili bu kurala uymaz. Antaa fiilinin şimdiki zaman edilgeni kurulurken (a) birinci tekil şahıs gövdesine -tAAn eklenir (b) son -A ünlüsü -e ünlüsüne dönüşür.
annetaan "verilir"
3) Şimdiki zaman edilgenin olumsuzu, -An eki getirilmeksizin,
ei + edilgen form
ile kurulur.
ei huomata "fark edilmez"
ei saada "alınmaz"
ei tehdä "yapılmaz"
ei mennä "gidilmez"
ei nousta "kalkılmaz"
ei tarvita "ihtiyaç duyulmaz"
ei sanota "söylenmez"
ei anneta "verilmez"
ei pyydetä "istenmez"
ei oteta "alınmaz"
4) Konuşma dilinde şimdiki zamanın edilgeni, etken emir kipinin yerine kullanılır.
juokaamme -> juodaan "içelim"
kertokaamme -> kerrotaan "söyleyelim"
ajatelkaamme -> ajatellaan "düşünelim"
lähtekäämme -> lähdetään "çıkalım"
2.1.2.2.2. EDİLGEN ÇATI: IMPERFEKTI
1) Imperfekti cümlenin edilgeni -ttA veya -tA eki ile kurulur. Ancak bu eklerin son ünlüsü imperfekti eki olan -i ünlüsüne dönüşür. Sonuç olarak,
fiil gövdesi + ttiin/tiin
formülü ile kurulur. Bir başka ifade ile -tAAn eki ile kurulan presens edilgen, -ttiin eki ile imperfekti edilgen yapılır. Diğer durumlarda -tiin eki kullanılır.
sanoa "söylemek", sanotaan "söylenir", sanottiin "söylendi"
ostaa "satın almak", ostetaan "satın alınır", ostettiin "satın alındı"
2) Edilgen imperfekti cümle,
ei + TTU-partisip
formülü ile kurulur.
2.1.2.2.3. EDİLGEN ÇATI: PERFEKTI
on + TTU-partisip
2.1.2.2.4. EDİLGEN ÇATI: PLUSKVAMPERFEKTI
oli + TTU-partisip
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder