Harzemli

Türk matematikçi. Algoritmanın yaratıcısı, cebirin kurucusu, isim babası, cebir konusunda ilk eser veren, sıfır ve x'i kullanan bilim insanı. 

Türkistan'dan Aral Gölünün güneyine göç etmiş Oğuz-Kıpçak soyundan Türkçe konuşan bir aileye mensuptur. Türkçe bildiği kanıtlanmıştır. 780'de Hive'de doğdu. Temel eğitimini Harezm'de aldı. Halife Me'mun'un kütüphanesinde hafızıküttüplük yaptı. İlk İslam astronomi eseri olan Zîcü’l-Ḫârizmî'yi yazdı. Adında cebir kelimesi taşıyan ilk matematik kitabı Kitâbü’l-Muḫtaṣar fî ḥisâbi’l-cebr ve’l-muḳābele'yi yazdı. Cebiri hisap biliminden ayırdı. Aritmetiksel ve cebirsel sayıların tanımını verdi. İlk defa cebiri geometrik problemlere uyguladı. Analitik geometrinin ilk adımını attı. Yine ilk defa geometrik çizimler yaparak cebir problemleri çözdü. Dünyanın eksen eğikliğini 23° 33' olarak verdi. Afganistan üzerinden Hindistan'a gitti. Burada Hint matematiğiyle uğraştı. 830'da Bağdat'a geri döndü. Halife Me'mun tarafından bir derecelik enlem yayını ölçmek için Sincar Ovasına gönderildi.

850'de Bağdat'ta öldü.

Eserleri

Zîcü’l-Ḫârizmî

Kitâbü’l-Muḫtaṣar fî ḥisâbi’l-cebr ve’l-muḳābele

Kitâbü’l-Ḥisâbi’l-Hindî

Kitâbü’l-Cemʿ ve’t-tefrîḳ

Kitâbü’l-Coġrâfyâ

Risâle fi’stiḫrâci târîḫi’l-Yehûd

Kitâbü’t-Târîḫ

Kitâbü ʿAmeli’l-usṭurlâb

Kitâbü’l-ʿAmel bi’l-usṭurlâb

ʿAmelü’s-sâʿa fî basîṭi’r-ruḫâme

Ẓarâʾif min ʿameli Muḥammed b. Mûsâ el-Ḫârizmî fî maʿrifeti’s-semt bi’l-usṭurlâb